بی بی سی فارسی ــــ افزایش بهره‌گیری از توان فنی و منابع مالی شرکتهای داخلی ایران در صنعت نفت در ظاهر از اولویت‌های اساسی دولت ابراهیم رئیسی بوده است و در چند ماه گذشته قراردادهایی برای توسعه میدان‌های نفتی بین وزارت نفت و شرکتهای داخلی امضا شده است.
روز یکشنبه، ۲۷ اسفند، در آستانه سالروز ملی شدن صنعت نفت، قراردادهای توسعه ۶ میدان نفتی به ارزش ۱۳ میلیارد دلار با هدف افزایش تولید روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت با حضور محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری و جواد اوجی، وزیر نفت، امضا شد.
جزئیات قرارداد ۱۳ میلیارد دلاری وزارت نفت با شرکتهای داخلی
قرارداد گام دوم توسعه میدان نفتی آذر بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت مهندسی و توسعه سروک‌آذر امضا شد.
در مورد میدان آذر باید در نظر داشت که طرح توسعه این میدان قبلا با گازپروم روسیه به امضا رسیده بود اما به دلیل تاخیر متعدد این شرکت در اجرای این طرح، پارسال قرارداد فسخ شد.
طرح توسعه میدان‌های نفتی سومار، سامان و دلاوران با قراردادی به ارزش ۲۴۵ میلیون دلار به دو شرکت «ول سرویسز ایران» و «توسعه خدمات چاهی پترو ایرانیان اروند» واگذار شد. قرار است در کنار این، ۲/۵ میلیون دلار صرف زیرساخت‌های منطقه شود.
با هدف برداشت حداکثری نفت از میدان مسجد سلیمان، به عنوان قدیمی‌ترین میدان نفتی ایران، قراردادی هم به ارزش ۲۶۰ میلیون دلار بین شرکت ملی نفت ایران و هلدینگ انرژی گستر سینا امضا شد.
علاوه بر این، قرارداد توسعه یک‌پارچه میدان مشترک نفتی آزادگان، به‌عنوان بزرگترین پروژه سرمایه‌گذاری دولت سیزدهم، به ارزش ۱۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بین شرکت ملی نفت ایران و یک شرکت ایرانی امضا شد.
میدان نفتی آزادگان در منطقه دشت آبادان، حدود ۸۰ کیلومتری غرب و جنوب غرب اهواز و در امتداد مرز ایران و عراق در مساحتی حدود ۱۵۰۰ کیلومتر مربع واقع است.
این میدان به‌عنوان بزرگترین میدان نفتی مشترک ایران و دهمین میدان نفتی بزرگ جهان شناخته می‌شود. این میدان مهمترین مخزن جوان و کمتر توسعه‌یافته است و ظرفیت بالایی برای افزایش تولید نفت ایران دارد.
به‌رغم ذخایر عظیم میدان نفتی آزادگان، باید در نظر داشت که بر اساس محاسبه‌ها، فقط ۶ درصد از ذخایر نفت آن در حالت عادی قابل استخراج است و تا شرایط برای بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته غربی، در صنعت نفت ایران میسر نشود، ۹۴ درصد از ذخایر میدان آزادگان، معادل ۳۱ میلیارد بشکه به ارزش ۲۶۰۰ میلیارد دلار، برای همیشه در دل زمین خواهد ماند.
منبع تصویر،GETTY IMAGES
سرنوشت مبهم تفاهم نامه ۷ میلیارد دلاری برای توسعه میدان آزادگان
وزیر نفت ایران در سال‌های اخیر بارها به نیاز ۱۶۰ میلیارد دلاری صنعت نفت این کشور به سرمایه‌گذاری اشاره کرده است. جواد اوجی هشدار داد که عدم سرمایه‌گذاری ۱۶۰ میلیارد دلاری، ایران را به واردکننده انرژی تبدیل خواهد کرد.
در تیر ماه ۱۴۰۱ و برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت ایران، تفاهم‌نامه طرح توسعه یک‌پارچه میدان نفت مشترک آزادگان، با تامین مالی ۷میلیارد دلاری بانک‌های دولتی و خصوصی، هلدینگ‌های اقتصادی و صندوق توسعه ملی و با هدف افزایش تولید این میدان به ۵۷۰هزار بشکه در روز، به امضا رسید.
با وجود گذشت حدود دو سال از امضای این تفاهم‌نامه، شرکتهای داخلی برای اجرای آن اقدام خاصی نکرده‌اند.
فشارافزایی در میدان پارس جنوبی با تکنولوژی شرکتهای داخلی
کمبود گاز طبیعی و مشکل ناترازی در بخش گاز به یکی از چالش‌های اساسی صنعت انرژی ایران تبدیل شده است. با توجه به اینکه میدان پارس جنوبی تامین‌کننده بیش از ۷۰ درصد گاز مصرفی در ایران است، مسئله افت فشار در این میدان باعث شده است تا امنیت انرژی ایران با بزرگترین چالش خود درچهار دهه گذشته روبرو شود.
هفته گذشته وزارت نفت برای حل مشکل افت فشار در پارس جنوبی، قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری را با هدف اجرای طرح فشارافزایی میدان پارس جنوبی، به‌عنوان مهمترین و راهبردی‌ترین طرح وزارت نفت، با شرکتهای پتروپارس، اویک، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا، مپنا، پیمانکار مهندسی مفهومی، پایه مقدماتی و پیشرفته، شرکت مهندسین مشاور نارگان به امضا رسانید.
وزارت نفت می‌گوید که این سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در پارس جنوبی با هدف درآمدزایی ۹۰۰ میلیارد دلاری صورت گرفته است. وزارت نفت همچنین می‌گوید طرح فشارافزایی و نقشی که در تولید گاز و میعانات گازی، افزایش برداشت گاز و جلوگیری از مهاجرت گاز دارد، مهمترین و راهبردی‌ترین طرح وزارت نفت بوده چرا که این طرح به لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است.
منبع تصویر،GETTY IMAGES
تفاهم‌نامه مبهم ۴۰ میلیارد دلاری ایران با گازپروم
روسیه در سال‌های اخیر نقش زیادی در پروژه‌های انرژی ایران نداشته است. در دو سال گذشته تفاهم نامه ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و گازپروم به امضا رسید.
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در تیرماه سال ۱۴۰۱ مهمترین محورهای تفاهم نامه ۴۰ میلیارد دلاری ایران و گازپروم را مشمول «توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی، فشارافزایی میدان پارس جنوبی، توسعه ۶ میدان نفتی، سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه» عنوان کرده بود.
اجرایی شدن تفاهم نامه ۴۰ میلیارد دلاری ایران با گازپروم روسیه، وزارت نفت را به سمت عقد قرارداد با شرکتهای داخلی سوق داد. حتی اگر این سرمایه‌گذاری‌های شرکتهای داخلی هم در بازه مشخص به بهره‌برداری برسند، باز چالش‌های اساسی صنعت انرژی ایران تداوم خواهد یافت.
تعلل دولت ابراهیم رئیسی برای حل مشکل اساسی صنعت انرژی ایران، یعنی رفع تحریم‌ها و حل سوء مدیریت، در کنار افزایش بهره‌وری در صنعت انرژی و مدیریت مصرف و امضای قرارداد با شرکتهای داخلی باعث خواهد شد که کشورهای همسایه و رقیب با استفاده از غفلت ایران نقش کلیدی خود را در بازار حفظ و در میدان‌های مشترک بیشتر از ایران نفت و گاز طبیعی برداشت کنند.
با توجه به اینکه آینده مشخصی حداقل در کوتاه مدت برای توافق احتمالی با آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران وجود ندارد، به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی به فروش حداقلی نفت در بازار خاکستری راضی است و می‌تواند با فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت نیازهای اساسی خود را تامین کند و سیاست خارجی فعلی‌اش را ادامه دهد و برنامه جامعی برای حل ابربحران انرژی در نظر ندارد.
دولت ابراهیم رئیسی با افزایش قرارداد با شرکتهای داخلی در صنعت انرژی می‌خواهد نشان دهد که تحریم‌های آمریکا تاثیر خاصی در بخش انرژی ایران ندارد و دولت سیزدهم می‌تواند با اتکا به توان شرکتهای داخلی همه نیازهای صنعت انرژی را برآورده سازد. اما باید در نظر داشت که اکثر سرمایه‌گذاری‌های شرکتهای داخلی رانت جدیدی برای برخی شرکتهای ایرانی خواهد بود و مشکلات صنعت انرژی ادامه خواهد یافت.
شاید واردات گاز طبیعی از روسیه و ترکمنستان در میان‌مدت بتواند بخشی از نیازهای ایران را برآورده کند. اما بدون فراهم کردن شرایط لازم برای جذب منابع مالی و تکنولوژی پیشرفته در صنعت انرژی، ایران شاهد از دست رفتن فرصت‌ها در بازار انرژی و گسترش تدریجی دامنه ابر بحران انرژی خواهد بود.