گرد آورنده: محمد پرتو نوید
از آنجایی که در مدارس ما به تدریس دستور زبان فارسی توجه لازم به عمل نیامده است، صاحبان قلم و نشریات، چه در داخل و چه در خارج کشور، برای به کاربردن ضمایر منفصل و متصل به افعال و نیز برای یای (ی) نکره، مصدری و نسبی، هر یک بنا بر تشخیص و سلیقه‌ی شخصی خود، روشی را به کار می‌‌برند که اغلب با اصول دستوری تطبیق نمی‌نماید و این نا هماهنگی برای دانش‌آموزان، به‌خصوص جوانان خارج کشور، ایجاد سردر گمی می‌‌نماید. مقاله‌ی پیوست گزیده‌ای است از دستور خط و املای فارسی که امید است مورد عنایت صاحبان قلم قرار گرفته و موجب نظم و هماهنگی مطالب مندرج در نشریات گردد.
حقیقت این است که برخلاف سایر زبان های زنده دنیا، تا چند دهه پیش، ما دستوری برای خط و زبان خود نداشتیم، ولی از هنگامی هم که دارای دستور زبان شده‌ایم، به‌خصوص از زمانی که فرهنگ دهخدا و فرهنگ معین انتشار یافته، متأسفانه توجهی به آن نشده است و اگر نویسندگانی هم هستند که این دو فرهنگ فارسی را در اختیار دارند، بیشتر برای دریافت معنای واژه‌ها از آن استفاده می‌کنند و به دستور املایی آن توجهی ننموده، مقدمه‌ی آن را نخوانده‌اند.
چه بسا این دوستان آگاه نیستند که فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در سال 1381کتابچه‌ای تحت عنوان «دستور خط فارسی» در 53 صفحه منتشر نموده و هرچند سال یک‌بار، با اصلاحاتی، تجدید چاپ می‌‌نماید.
در بخش مقدماتی فرهنگ معین، در صفحه‌ی «پنجاه و دو»، در ذیل : ب- املاء، آمده است:
کلمات مختوم به «هـ» غیر ملفوظ به هنگام الحاق به «ی» وحدت و نکره، نشانه‌ی اخیر به صورت «ای» نوشته شده، (مانند) نشانه‌ای، خانه‌ای، لانه‌ای، و به هنگام اتصال به «ی» نسبت به صورت «یی» (برای امتیاز از انواع دیگر)، پسته‌یی ، قهوه‌یی. (بدیهی است در واژه‌هایی که حرف «هـ» تلفظ می‌شود، حرف «ی» به حرف ملفوظ متصل می‌گردد. مانند توجه – توجهی. همانگونه کتاب می‌شود «کتابی»).
در مورد «آمده ای» که مربوط به صـرف فعل آمدن است، در دستور خط فارسی، زیر عنوان مجموعه‌ی: ام،- ای- است، به تفصیل توضیح داده شده که تصویر آن صفحه در اینجا منعکس می‌شود، و همانگونه که ملاحظه می‌شود، در هیچ کجا «ایی» یا «ئیی» به کار نرفته است.
بنابراین، یای (ی) نکره و نسبی، پس از واژه‌های منتهی به «هـ» غیر ملفوظ، فقط به صورت «ای» یا «یی» به کار می‌رود، یعنی فقط یک الف (که همان همزه باشد) و یا یک «ی» پیش از آن قرار می‌گیرد.
از آنجایی که نوشته‌های نشریات و رسانه‌ها می‌تواند سرمشقی برای دانشجویان، به‌خصوص نونهالان خارج از کشور باشد، شایسته است که صاحبان قلم، در صورتی که فـرهنگ معین را در اختیار دارند، مقدمه‌ی آن را مورد عنایت قرار دهند و در صورت امکان آخرین نسخه‌ی دستور خط فارسی، منتشر شده از طرف فرهنگستان را نیز بررسی فرمایند.
فرهنگستان هنوز هم برای تکمیل دستور خط و زبان، با یاری استادان برجسته‌ی زبان و ادب فارسی، به بررسی و مطالعه‌ی خود ادامه می‌دهد.