ابولحسن بنی‌صدر
قانون اساسی که به مردم ایران و مردم دیگر کشورهای جهان پیشنهاد می‌شود، حاصل کوشش مداومی است برای گشودن بن‌بست و یافتن راست‌راه زندگی انسان برخوردار از مجموعه‌ای از استعدادها و فضل‌ها و حقوق ذاتی حیات او به مثابه انسان و به منزله شهروند، خودانگیخته (مستقل و آزاد) و در رشد در دو جامعه ملی و جهانی، یافتن آن زندگی در دو محیط اجتماعی ملی و جهانی که در آنها، رابطه‌ها را حقوق تنظیم می‌کنند و در طبیعتی برخوردار از حقوق….
افزون بر حقوق پنج‌گانه، در این قانون اساسی، حقوق و اختیارات جامعه مدنی بازشناخته شده‌اند تا که جامعه مدنی بتواند جامعه سیاسی (احزاب و سازمان‌سیاسی) را در خود نگاه دارد و دولت را نیز مهار کند، به ترتیبی که دولت حاکم بر شهروندان و دارای «حق انحصاری، اعمال خشونت به دولت کارگزار جمهور مردم در زندگی حقوق‌مند و به کاربرنده نیروهای محرکه در رشد بر میزان عدالت اجتماعی و آبادانی طبیعت و به اجراگذارنده قواعد خشونت‌زدایی بدل گردد….
از این رو، جمهوری، در اصل جانشین کردن تحول از بالا با تحول از پایین، بنا بر این، جانشین کردن رابطه قوا با رابطه حق با حق، با هدف به صفر میل دادن ویرانی‌ها و ایجاد ثبات، به یمن شرکت جمهور شهروندان در اداره امور خویش، از راه شرکت در شوری’ها است. در این جمهوری است که ثبات دائمی و رشد انسان و آبادانی طبیعت همیشگی می‌شود. این قانون اساسی به کار تحول از پایین و برقرار کردن چنین جمهوری می‌آید.
… رشد انسان و آبادانی طبیعت جای به متمرکز و بزرگ شدن قدرتی سپرده است که سرمایه‌داری خوانده می‌شود .این قدرت جبر تغییر از بالا را به همه انسان‌ها و زیندگان دیگر روی زمین، در حال و آینده تحمیل می‌کند… قانون اساسی باید به انسان‌ها امکان دهد از بندگی قدرت رها شوند و جهت تغییر را از ویرانی و مرگ به رشد و زندگی تغییر دهند… مدار قدرت، مدار بسته است. رابطه قوای باز وجود ندارد، زیرا ممکن نیست. از این رو تا وقتی قدرت تنظیم‌کننده رابطه‌هاست، «جامعه باز» واقعیت پیدا نمی‌کند. لذا جامعه‌ها به میزانی که بسته‌اند، ویران‌گر نیروهای محرکه و محیط زیست هستند. بدین خاطر، از این پس بقای حیات بر روی زمین باز و تحول‌پذیر گشتن نظام اجتماعی را اجتناب‌ناپذیر می‌کند….
در بخش اول، در اصول راهبری (فصل اول)، در اصل دوم: در ایران هر گونه تبعیض بر مبنای طبقه، مذهب، قومیت، زبان، رنگ جنسیت ممنوع است. بر وفق این قانون اساسی، همگان در حقوق و تکالیف که عمل به حقوق هستند، برابرند…
در برداشتن نابرابری‌ها میان مرد با زن می‌نویسد: … نابرابری که اجبار زن است، ولو به زور، به اطاعت از شوهر، این نابرابری، در همه جامعه‌ها طبیعی انگاشته می‌شود. زنان نیز مردانی را ترجیح می‌دهند که «جربزه مطیع کردن زن را داشته باشند» از این رو، این رابطه قوا است که باید با رابطه حق با حق جانشین شود. اگر نه، تا زمانی که بنا بر رابطه قوا باشد نابرابری برجا می‌ماند…
فرهنگ استقلال و آزادی، فرهنگی است که زندگی می‌بخشد و ضد فرهنگ قدرت، زندگی می‌ستاند. بدین قرار، فرهنگ استقلال و آزادی تنها حق زندگی را به جا آوردن نیست، زندگی بخشیدن نیز هست… هر گاه زور در کار نیاید، هویت انسان، هویتی است که او از فرهنگ و استقلال و آزادی به دست می آورد….
هر اندازه باور، مرام و اندیشه راهنما با واقعیت‌های برحق سازگارتر، انسان‌های عضو جامعه از استقلال و آزادی و رشد برخوردارتر…. در مردم سالاری شورایی، کاستن از امکان‌های آیندگان ضد ارزش و خلاف اخلاف و افزودن بر امکان‌ها و داشته‌های آیندگان ارزش و عملی اخلاقی است. در جامعه‌های تولیدمحور از دیرباز «دیگران کاشتند و ما خوردیم ما می‌کاریم و دیگران خواهند خورد» ارزش اخلاقی بوده است. بنا بر این اصل اخلاقی، هر کس می‌باید همه روز از خود بپرسد او به خود و به جامعه و وطن خود چه خدمتی را می‌کند و کدام خدمت را می تواند بکند؟
… وجدان اخلاقی یک جامعه و نیز جامعه جهانی ضعیف و چرکین است، وقتی وسط بازی نفاق‌پیشگی به رواج است… در زبان قدرت کلمه‌ها در جمله‌ها چنان به کار می روند که فضای درون هر شهروند را تابع مدار بسته بیرون کند. در زبان آزادی، کلمه‌ها و جمله‌ها که از آنها ساخته می‌شوند، فضای درونی توسط فضای بیرونی محدود نمی‌شود….
در زبان قدرت، کلمه‌ها و جمله‌ها که از آنها ساخته می‌شوند، بن‌مایه‌ای از زور می‌یابند و در زبان آزادی، از این بن‌مایه منزه هستند.
… در حال حاضر، در جامعه‌ها، حق اجازه اعمال قدرت (= زور) معنی می‌دهد و همین قلب معنی، دلیلی مهم از دلایل گسترش خشونت در جهان است…
در زبان آزادی، بدین خاطر که کلمه‌ها بن مایه قدرت را ندارند، به یمن این زبان و به یمن اندیشه راهنمایی که بیان استقلال و آزادی است، انسان‌ها بر حقوق خویش عارف و به این حقوق عامل می‌شوند.
… روزنامه‌نگارانی که در قوه چهارم مشغول به کار می‌شوند، خود حق تبلیغ هیچ مرامی را ندار ند، وظیفه آنها تبلیغ قانون اساسی و اداره بحث‌های آزاد است….
در ضرورت تدوین اصول راهنمای ساختار حقوق دوران گذار می‌نویسد: «در پی فروپاشی رژیم جمهوری اسلامی چه خواهد شد؟»:… از هم اکنون بر شهروندان ایران معلوم باشد که پیشنهادکنندگان قانون اساسی و اصول راهنمای ساختار حقوقی دوران گذار بر این باورند که دوران زندگی در بی‌قانونی و یا در بند قوانین زور فرموده باید به سر رسد و ایران ساعتی نیز بدون قانونی که ترجمان حقوق باشد به سر نبرد….
در جامعه‌ی چون جامعه‌ی ایران، هر گاه بنا بر این شود که اقتصاد به خدمت انسان درآید و تولید محور بگردد و رابطه‌های اقتصادی از راه شرکت در تولید برقرار شوند، نیاز به بیشترین آزادی جریان اطلاعات است، به ترتیی که همه مردم از فعالیت‌های مالی دولت و نیز مؤسسات مالی و پول و بازرگانی داخلی و خارجی و نیز میزان شدن عدالت و البته اطلاعات سیاسی، علمی، فنی و اطلاعات پیرامون نیروهای محرکه و سمت‌یابی فعالیت‌های آنها، روزمره آگاهی پیدا کنند…
قانون اساسی بر اساس حقوق پنج‌گانه (۱. حقوق سیاسی شهروند، ۲. حقوق اقتصادی شهروند، ۳. حقوق اجتماعی شهروند، ۴. حقوق فرهنگی شهروند، ۵. حقوق شهروند بر دادرسی عادلانه.
از همکاری مداوم ژاله وفا که یک چند از اصول را نیز پیشنهاد کرده است؛ و دکتر حسن رضایی که در نگارش شرکت داشته است و اصولی از قانون اساسی ره‌آورد تحقیق او هستند؛ دکتر علی صدارت که پیشنهادکننده تدوین این قانون و شرکت‌کننده در شفاف و دقیق گرداندن اصول و پیشنهاد کننده اصولی از این قانون است؛ دکتر فیروزه بنی‌صدر و عقلیه جعفری ماربینی؛ فریبا ساعدی و ژاله وفا و محمدرضا راعی، دکتر علی صدارت، جهانگیر گلیان (گلزار)، دکتر مهران مصطفوی و دکتر نصراله نجات‌بخش… که برای تدوین و تنظیم این کتاب نقش داشته‌اند…. سپاسگزاری شده است.
باتری اشکانی، الکتریسته، دوهزار سال قبل در ایران، همراه با اضافات و اصلاحات
پروفسور ناصرکنعانی (استاد سابق دانشگاه فنی برلین، آلمان)
انتشارات کتاب سبز، ۱۳۹۷، ۶۶۴۲۲۶۲۲
سفرچند روزه برلن، فرصتی بود که از نزدیک با پروفسور ناصر کنعانی دیداری داشته باشم واین کتاب خواندنی و باارزش را دریافت کنم. و حالا بخش‌هایی از آن را با خوانندگان مرور می‌کنیم.
در پیشگفتار چاپ اول کتاب به فارسی، دکتر محمد شاهمیری مترجم کتاب می‌نویسد: نخستین نشانه چگونگی تولید الکتریسته را معمولا به لوئیجی گالوانی، کالبدشناس ایتالیایی نسبت می‌دهند که در سال ۲/۱۷۹۱ به صورت کاملاً تصادفی پدیده «الکتریسته جاری» را در مقابل «الکتریسته ساکن» کشف نمود.
الکساندر ولتا، فیزیکدان و هم‌وطن گالوانی، براساس مشاهدات اتفاقی او دستگاهی ابداع نمود که به «پیل ولتا» یا «باتری الکتریکی» مشهور گشت….
در هنگام اجرای عملیات حفاری و کاوشی باستان‌شناسی در سال ۱۹۳۶ در نزدیکی‌های ایوان مدائن، شماری اشیاء باستانی متعلق به دوران اشکانیان، یعنی با قدمتی بیش از دوهزار سال کشف شدند که کاربرد واقعی آنها به صورت یک معمای مهندسی چالش‌برانگیز در دنیای آن روز جلوه نمود… پروفسور ناصر کنعانی رمزگشای این معما شد.
او در کتاب خود به نام «باتری اشکانی»، برای نخستین بار و با تکیه بر پایه‌های تحلیلی و تجربی داشتن مهندسی قرن بیست و یکم میلادی… اثبات نمود که، توانایی مهندسان ایرانی در دوران اشکانیان بدان پایه بوده است که بتوانند از اختلافات پتانسیل موجود میان دو فلز مسن و آهن و با به کار بردن جداکننده‌هایی از جنس قیر در ظروف سفالینی که حاوی یک محلول الکترولیت بودند، برق تولید کنند. … یکی از کاربردهای مهم این باتری پوشش دهی طلا و نقره بر روی اشیا ساخته شده از سایر مواد فلزی بوده است. از دیگر کارهای اعجاب‌انگیز این باتری دادن شوک الکتریکی به بیماران، به ویژه بیماران روانی گزارش شده است…
این کتاب برای نخستین بار در سال ۲۰۰۴ به زبان ا نگلیسی در آلمان به چاپ رسید. بلافاصله به زبان‌های آلمانی، روسی و چند زبان دیگر، و برای چاپ دوم این کتاب پروفسور کنعانی آن را بازنویسی به فارسی کرده است….
پروفسور هانس دتیربارکه (آلمانی) می‌نویسد: «پارت‌های ایرانی (اشکانیان) به احتمال زیاد در ۲۰۰۰ سال پیش صاحب نخستین باتری جهان بودند.»
دکتر پال کرداک (موزه بریتانیا، لندن): «این اشیاء (باتری اشکانی) متعلق به بازماندگان کسانی هستند که آنها را خلق کرده‌اند.»
پروفسور نارایانا رائو (استاد سابق دانشگاه ایلینوی): «… سفری است هیجان‌انگیز به درون قرن‌های گذشته (این کتاب)….»
پروفسورهلموت رسواگ (مترجم کتاب باتری اشکانی به آلمانی): «… مردمان وطن شما این کتاب را با مسرت فراوان و غرور خواهند خواند….»
پروفسور یولس گامبورک (عضو آکادمی علوم روسیه و مترجم این کتاب به روسی): «برای من لذت بزرگی بود که کتاب شما را به روسی ترجمه کنم….»
در بخش اول: پیدایش باتری در اروپا- ۱.۱- لوئیجی گالوانی – ۱.۱.۱-الکتریسته حیوانی، ۱.۲- الساندرو ولتا- ۱.۲.۱- پیل ولتا، ۱.۳- ویلیام کرونیگشنک، ۱.۳.۱- باتری تشتی، ۱.۴- جان فردریک دانیل، ۱.۴.۱-سلول دانیل
در بخش دوم، پارت‌ها یا اشکانیان- ۳. کشف بزرگ، ۳.۱- باتری اشکانی، ۴- فرضیه‌های کونیک، ۴.۱- تولید برق، ۴.۲- آبکاری با طلا، ۴.۳- شوک درمانی، ۵- نقد و ارزیابی فرضیه‌ها، ۵.۱-فرضیه تولید برق، ۵.۲- فرضیه آبکاری با طلا، ۵.۳-فرضیه شوک درمانی، ۶- موافقین و مخالفین، ۶.۱- بازتاب‌های نخستین، ۶.۲- بازتاب‌های پس از جنگ، ۷- نتیجه‌گیری و بالاخره گزارش‌ها.
۲. پارت‌ها یا اشکانیان، یکی از بزرگ‌ترین وگسترده‌ترین امپراتوری‌ها که در ایران قبل از اسلام بنیان‌گذاری شد. امپراتوری پارت‌ها یا اشکانیان بود که در حدود ۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح شکل گرفت و تا ۲۵۰ سال پس از میلاد دوام یافت… برای یادآوری نام و دوران فرمانروایی سلسله‌های ایرانی که قبل از ظهور اسلام بر ایران زمین حکومت کرده‌اند:
– مادها از ۸۳۵ تا ۸۸۹ پیش از میلاد
– هخامنشیان از ۵۵۹ تا ۳۳۰ پیش از میلاد
– اشکانیان از ۲۴۰ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد
– ساسانیان از ۲۲۴تا ۶۵۱ پس از میلاد.
اشکانیان مردمانی بسیار شجاع و دلیر بودند، با اسرای جنگی با ملایمت و خوبی رفتار می‌کردند، بیگانگان اجازه داشتند درکشور آنها به مقامات بالا برسند. پناهجویان را پناه می‌دادند. در ارتباط با مذاهب انعطاف‌پذیری بسیاری از خود نشان می‌دادند به طوری که یونانیان، یهودیان و مسیحیان بدون هیچگونه مزاحمتی مجاز به برگزاری مراسم مذهبی خاص خود بودند. دین اشکانیان زرتشتی بود و آنها ماه و خورشید را پرستش می‌نمودند و میترا را به اهورا مزدا ترجیح می‌دادند.»
… مغان که در انجیل از آنها به عنوان سه مرد دانا نام برده شده است، گروهی از روحانیون برجسته در ایران باستان و دوران اشکانی بودند… اگر داستان تولد حضرت مسیح طبق آنچه که در انجیل متی آمده است، مورد قبول باشد، در آن صورت آن سه مرد دانا که برای زیارت حضرت مریم و مسیح نوزاد به اورشلیم رهسپار شدند، مغان زرتشتی مذهب اشکانی بودند که از ایران به آنجا رفتند… مسیحیان نه تنها بالاتفاق به این داستان باور دارند، بلکه معتقدند که استخوان‌های آن سه مغ اشکانی در محفظه زرینی در کلیسای بزرگ شهر کلن آلمان نگهداری می‌شوند….
۳. کشف بزرگ: … در بین اشیاء یافت شده در خیوط ربوعه (۱۹۳۰-۱۹۳۶) در بین‌النهرین یک کوزه سفالی (متعلق به دوران اشکانیان)، یک استوانه مسی و یک میله آهنی دیده می‌شدند. مشخصات این اشیاء به قرار زیر بودند: کوزه سفالی دارای ارتفاعی به طول ۱۴ سانتیمتر و قطری در حدود ۸ سانتیمتر بود و دهانه آن با ماده‌ای از جنس قیر (آسفالت) کمی پوشیده شده بود.
– استوانه مسی که از ورق مس نورد شده بود، شکلی لوله مانند داشت که دهانه پایینی آن با صفحه‌ای از مس مسدود شده بود. ارتفاع استوانه در حدود ۱۰ سانتیمتر و قطر آن به اندازه ۲/۶ سانتیمتر بود.
– میله آهنی به طول ۷/۷ سانتیمتر که در اثر خوردگی کاملاً زنگ‌زده بود…..
در گروه حفاری یکی از باستان‌شناسان به نام ویلهلم کونیک (اتریشی) آن را مورد بررسی قرار داد… کونیگ پس از دریافت تأیید نظر از دانشگاه وین نتیجه تأملات خود را در مقاله‌ای تحت عنوان «یک سلول گالوانیک از دوران ا شکانی؟» در شماره اول ماه ژانویه ۱۹۳۸ مجله علمی آلمانی «تحقیق و توسعه» منتشرکرد…. سلول گالوانیک دستگاهی است که انرژی شیمیایی را مستقیماً به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند. عملکرد یک باتری مانند یک سلول گالوانیک است با این تفاوت که باتری معمولاً ازدو یا چند سلول گالوانیک تشکیل می‌شود….
علاوه بر حفاری‌های خیوط ربوعه و منطقه «تل عمر» ، کونیگ اطلاع داشت که در سال‌های ۱۹۳۱ و ۱۹۳۲ گروه‌های باستان‌شناسی دیگری از بخش اسلامی موزه برلن و موزه متروپولیتن هنر در نیویورک به سرپرستی پروفسور ارنست کونل، شرق‌شناس آلمانی، شش کوزه بدون لعاب در نزدیکی‌های تیسفون کشف کرده بودند که هر یک دارای لوله‌ای فلزی و میخی آهنی بود. گزارش‌های مربوط به این کشف‌ها در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ منتشر شده بودند… کونیگ در سال ۱۹۳۷ در یک سفر مطالعاتی به برلن اشیاءمشابهی در موزه آن شهر مشاهده کرد که هنوز در معرض تماشای عموم قرار نگرفته بودند.
این اشیاء عبارت بودند از سه ظرف بزرگ سفالی که در ویرانه‌های تیسفون حفاری شده و متعلق به دوران ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی) بودند. یکی از آن ظرف‌ها حاوی ده استوانه مسی و یکی دیگر حاوی ده میله آهنی و سومی دارای ده سرپوش از جنس قیر (آسفالت) بود که هر یک سوراخی در میان داشت…. کونیگ هیچ اقدامی برای ساختن یک نمونه شبیه به باتری اشکانی انجام نداد تا کارآیی آن را شخصاً مورد آزمون و بررسی قرار دهد. لیکن سه فرضیه در ارتباط با آن عرضه نمود: ۴.۱- تولید برق…. کونیگ به این اعتقاد رسید که زرگران اشکانی از این مجموعه برای تولید برق استفاده کرده‌اند…. ۴.۲- آبکاری با طلا، ۴.۳- شوک درمانی….
۵. در نقد و ارزیابی فرضیه‌ها: … برخی از پژوهشگرانی که خود را با باتری اشکانی مشغول داشته‌اند مصارفی غیر از آبکاری برای آن قائل بوده‌اند. از جمله کاربردهای پزشکی.هم اینان به روش‌های پزشکی معمول در بین‌النهرین اشاره کرده و یادآور شده‌اند که ساحران اشکانی احتمالاً برای تحریک دستگاه عصبی بیماران از این گونه باتری‌ها استفاده می‌کرده‌اند و برا ی تولید ولتاژهای بالا تعدادی از آنها را به هم دیگر وصل می‌نمودند…
ویلاردی گری که اولین نمونه شبیه باتری اشکانی را ساخته بود، مقاله‌ای با عنوان یک کشف تکان‌دهنده نوشت و آن را با چنین بیانی آغاز نمود: «باتری الکتریکی در ۲۰۰۰ سال قبل اعجاب‌انگیز است؟ واقعاً نباید تعجب کرد که فلزکاران بسیار باهوشی در شهر قدیمی بغداد و در ایران کارهای زیبایی با فولاد، مس، نقره و طلا انجام می‌داده‌اند.بعضی وقت‌ها که با پیشرفت‌های شگفت‌انگیز علوم هسته‌ای و سایر رشته‌های علمی سر بر فلک می‌ساییم، می‌بایستی با دیدن کارهای فلزکاران باستانی از آسمان خود بزرگ‌بینی به زمین فروتنی فرود آییم.»
در سال ۱۹۶۷ یک تاریخ‌نگار ایرانی به نام عبدالحمید نیّر نوری کتابی به زبان فارسی تحت عنوان «سهم ایران در تمدن جهان» منتشر نمود که در آن نام و تصویری از باتری اشکانی ارائه شده بود. این نخستین باری بود که در یک نوشته فارسی صحبت از باتری اشکانی می‌رفت. نویسنده کتاب با ارجاع به نوشتاری که در سال ۱۹۵۷ در مجله ساینس دایجست منتشر شده بود، شرح مختصری درباره کشف کونیگ داده و برشی از نمونه ویلاردگری را نشان داده بود.
در سال ۱۹۸۲: در مجله هفتگی «دی‌تسایت» آلمان می‌خوانیم: «… در حال حاضر بدون هیچگونه شک و شبهه‌ای باید اقرار نمود که اشکانیان که در سال ۱۴۱ قبل ازمیلاد بین‌النهرین را تسخیر کردند، در دوران سزار و کلئوپاترا آگاهی کامل از باتری الکتریکی داشته‌اند.»…
کنعانی در مقاله مبسوطی به زبان انگلیسی در سوئیس منتشر کرد و نوشت: … وجود جام‌های شاخ مانند که به زیبایی تزیین شده اند و از دوران اشکانی به دست آمده‌اند، دلیل بارزی بر علاقه وافر اشکانیان به نوشیدن شراب می‌باشد. او اضافه نمود، چنانچه یک کاسه مسی پر از شراب باشد و یک ملاقه‌ای آهنی برای برداشتن شراب در آن گذاشته شود، در آن صورت شرایط لازم برای فرآیند آبکاری شیمیایی فراهم خواهد بود…
در نتیجه‌گیری‌ها می‌نویسد: … پروفسور یانسن و همکاران او بر این عقیده‌اند که: «چنین به نظر می‌رسد که اشکانیان با یک مشاهده ساده و یا مشاهدات مکرر موفق به کشف «آبکاری گالوانیکی با طلا» شده باشند. البته از پیش شرط‌های اولیه چنین فرآیندی غوطه‌ور بودن دو فلز آهن و مس در محلولی از نمک طلا و ارتباط الکتریکی بین شئی مورد آبکاری با طلا و یا شمشی از طلا می‌باشند. آیا چنین کشفی قابل باور است؟
… برای این که یک بار و برا ی همیشه به این گونه سؤالات پاسخی قطعی داده شود، باید انتظار رویداد یک اتفاق خاص را داشت و آن این است که روزی یک اثر هنری اشکانی ۲۰۰۰ ساله سالم کشف شود که آثار آبکاری الکترولیتی با طلا روی آن وجود داشته باشد… ولی در حال حاضر باید قبول کنیم که ماهیت اصلی باتری اشکانی معمایی است منتظر رازگشایی….
دکتر والتر وینتون از موزه علم در لندن بیش از ۷۰ سال پیش بیان داشت: «شاید غرور و تکبر ناشی از پیشرفت‌های علمی امروز است که مانع می‌شود بعضی از افراد این حقیقت را بپذیرند که اجداد ما در بین‌النهرین ۲۰۰۰ سال پیش قادر به تولد برق بوده‌اند.»