بی بی سی فارسی ـــ در پی دیدار شورای مرکزی جدید کانون کارگردانان سینما با تعدادی از زنان بازیگر سینما، که به دلیل اعتراض به حجاب اجباری پرونده قضایی دارند و در آستانه ممنوع‌الکاری قرار گرفته‌اند، واکنش‌ها به تلاش جمهوری اسلامی برای تعطیلی سینمای مستقل ایران و مجازات هنرمندانی که از اعتراض‌های مردم در سال گذشته حمایت کردند، ادامه دارد.
دستگاه‌های مختلف حکومتی از قوه قضاییه گرفته تا سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان صدا و سیما، در ماه‌های اخیر به شیوه‌های مختلف این هنرمندان را تحت فشار قرار داده‌اند.
تشکیل پرونده‌های قضایی برای بازیگران زنی که بدون حجاب اجباری در محافل عمومی ظاهر شده‌اند، واگذاری حق انحصاری نظارت بر تولید و توزیع محصولات شبکه نمایش خانگی به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، ارسال نامه تهدیدآمیز سازمان سینمایی به تهیه‌کنندگان سینمای ایران برای همکاری نکردن با هنرمندانی که به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری به «هنجارشکنی» متهم شده‌اند، نمونه‌هایی از این اقدامات هماهنگ است.
یک بازیگر زن سینمای ایران که به‌دلیل فشارهای امنیتی نخواست نامش برده شود، در گفتگویی اختصاصی با بی بی سی گفت: «این روند در ادامه سیاست کنترل‌گری ۴۵ ساله حکومت جمهوری اسلامی و امری کاملا جمعی است. اگر امروز جامعه هنرمندان در برابر این اعمال زور و تهدید و رعیت‌انگاری نهادهای حکومتی با جدیت نایستد، نه تنها کارکرد خود را میان مردم از دست می‌دهد و به سمت مرگ تدریجی می‌رود، بلکه به یقین باید گفت، به انقلاب زنانه ژینا هم بدهکار می‌ماند.»
پیشتر بی‌بی‌سی فارسی در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱، به اسنادی دست یافته بود که از تشکیل یک «کمیته چهره‌های خاص» برای مهار و تنبیه ورزشکاران و هنرمندان همراه با اعتراضات در ایران حکایت می‌کرد
در این اسناد از شماری از چهره‌های مشهور نام برده شده بود که برای تنبیه اقتصادی، ممنوع الخروجی یا به زندان انداختن آنها تصمیم گرفته شده است.
اقدام هماهنگ برای محدودیت چهره‌های مشهور کمتر از یک هفته پس از کشته شدن مهسا (ژینا) امینی در بازداشت گشت ارشاد آغاز شد.
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران در جریان اعتراضات گسترده در مهرماه سال گذشته، خطاب به هنرمندان زنی که در جریان اعتراضات روسری از سر برداشتند، گفت چون «قانون‌شکنی» کردند، قانون هم از آنها حمایت نمی‌کند و به طور تلویحی گفت امکان ادامه فعالیت در شغل‌شان را ندارند و «آنها می‌توانند آزادانه وارد فعالیت‌های دیگری بشوند».
منبع تصویر،IRNA
مقاومت جمعی؛ پاسخی به فشارها؟
با این حال، به‌نظر می‌رسد که جامعه هنری ایران در مقابل این فشارها، از خود مقاومت نشان می‌دهد.
حضور هانا کامکار و مهدیه محمدخانی، دو خواننده زنی که بدون حجاب اجباری در روزهای اخیر به اجرای برنامه پرداختند و دیدار شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران با شماری از بازیگران سینما نشانگر این مقاومت دسته‌جمعی است.
یک منبع نزدیک به سینماگران ایرانی که نخواست نامش برده شود، در گفتگویی با بی بی سی فارسی گفت در جریان دیدار این دیدار که بیش از دو ساعت طول کشید، بر این نکته تاکید شد که ممنوع‌الکار کردن بازیگران در عمل به معنای ممنوع‌الکار کردن کارگردانان و توقیف فیلم‌ها عملا پیش از آغاز فرآیند ساخت آنهاست و چنین اقدامی می‌تواند به تعطیلی سینمای ایران بینجامد که در حال حاضر نیز از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
باران کوثری، پانته‌آ بهرام، کتایون ریاحی، فاطمه معتمد آریا، گلاب آدینه، شقایق دهقان، هنگامه قاضیانی، ترانه علیدوستی، مژگان ایلانلو، افسانه بایگان از جمله چهره‌های سینمایی هستند که در سرپیچی آشکار از حجاب اجباری با پوشش اختیاری در مجامع عمومی حاضر شده‌اند.
زنان بازیگر در دیدار با اعضای شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران، بر مخالفت کامل خود با هرگونه تهدید، توقیف و ممانعت از حضور بازیگران ارزشمند در فیلم‌های سینمایی تاکید و برای پیگیری حقوقی و صنفی مطالبات خود اعلام آمادگی کردند.
یکی از بازیگران زن سینمای ایران در گفتگوی اختصاصی خود با بی بی سی فارسی، همچنین با اشاره به مجموعه اقدامات حکومتی انجام گرفته علیه زنان سینماگر ایران، از جمله واگذاری نظارت بر شبکه نمایش خانگی به صدا و سیما گفت:« این اقدامات به دو دلیل انجام می‌گیرد: اول، «کنترل زنان» به واسطه تهدید اقتصاد و شغل کل جمعیت سینما با انداختن بار تقصیر بر شانه زنان ومتهم کردن زنانی که اعلام کردند حجاب اجباری را دیگر بر نمی‌تابند.
به گفته این بازیگر زن، دستگاه امنیتی به‌طور مشخص قصد دارد با این ترفند، هم‌دستی مردان سینما را به دست آورد تا اهرم فشاری بر روی زنان باشند که «اگر حجاب ندارید، اقتصاد ما را به خطر می‌اندازید.»
او گفت: «دلیل دوم این است که نهاد در خدمت حکومت بتواند کنترل کل محتوای تولید شده را کاملا در خدمت بقای حکومت و ترویج و نهادینه کردن ایدئولوژی حکومت دینی پیش ببرد.»
به گفته او، «اعلام انحصاری شدن حق نظارت بر تولیدات پلتفرم‌ها برای صدا و سیما، بیش از پیش از پلیسی و امنیتی کردن امر فرهنگ و هنر و یک‌سره کردن کار کنترل و سرکوب هنرمندان خبر می‌دهد.»
او با اشاره به دستورالعمل سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تهیه‌کنندگان سینمای ایران گفت: «سینماگران باید بدانند نشانه گرفتن اقتصاد زنان آزادی‌خواه و تهدید تهیه‌کنندگان بابت همکاری با آنها به مثابه اهرم فشار، امری شخصی نیست که بشود زنانی را که خود را در فشار اقتصادی و تهدید شغل و کار قرار می‌دهند، مسئول این وضعیت امنیتی و سرکوبگرانه حکومتی دانست.»
این در حالی است که رسانههای طرفدار حکومت هنوز هم از شدت برخوردهای صورت‌گرفته با هنرمندان، بهویژه زنان سینماگری که حجاب اجباری را رعایت نکرده‌اند راضی نیستند.
خبرگزاری‌های فارس و تسنیم و روزنامه جوان، از رسانههای وابسته به سپاه در واکنش به انتشار خبر «جریمه ۱/۵ میلیون تومانی» برای حضور پانته‌آ بهرام و کتایون ریاحی در مجامع عمومی با پوشش اختیاری، با «ناچیز» خواندن این جریمه‌ها و طرح اتهامات سنگین خواستار برخوردهای تندتر با بازیگران زنی شدند که از حجاب اجباری سرپیچی می‌کنند.
میزان، خبرگزاری قوه قضاییه ایران در واکنش به موج انتقاد رسانههای نزدیک به سپاه پاسداران در توضیحی اعلام کرده است که این جریمه مربوط به پرونده «کشف حجاب» قبلی این دو بازیگر است و آنها در پرونده جدید با اتهام «جریحه‌دار کردن عفت عمومی» مجرم شناخته شده‌اند؛ محکومیتی که ممکن است منجر به صدور قرار حبس برای این چهره‌ها شود.
این در حالی است که سخنگوی قوه قضاییه روز ۱۹ اردیبهشت اعلام کرده بود که «مجازات کشف حجاب، جزای نقدی است، در صورتی که با مجازات تکمیلی همراه نباشد.»