از زبان مرتضی خان نی‌داوود ـــ
ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺑﺮﺍی عروسی ﻭ ﻣﻴﻬﻤﺎنی ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﻍ ﻋﺸﺮﺕﺁﺑﺎﺩ ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ، ﺑﺮﺍی ﻋﺮﻭسی، ﻣﻮﻟﻮﺩی ﻭ … ﺍﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﺷﺐ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ. ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻏﻢﺍﻧﮕﻴﺰی ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﺍنی ﻭ ﻋﺸﻖ ﻓﮑﺮ میﮐﺮﺩﻡ، ﺍﺯ مجلسی ﮐﻪ ﻗﺪﺭ ﺳﺎﺯ ﺭﺍ نمیﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺧﻮﺷﻢ نمیﺁﻣﺪ ﺍﻣﺎ ﭼﺎﺭﻩ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ، ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﺯﻧﺪگی میﮐﺮﺩﻳﻢ. ﭼﻨﺎﻥ ﺳﺎﺯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻐﻞ میﻓﺸﺮﺩﻡ ﮐﻪ ﮔﻮیی ﺯﺍﻧﻮی ﻏﻢ ﺑﻐﻞ ﮐﺮﺩﻩﺍﻡ. نمیﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﭼﺮﺍ ﺁﻥ کسی ﮐﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﺭﻭﻧﻲ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ، ﺻﺪﺍﻳﺶ ﺩﺭنمیﺁﻳﺪ. ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻮﺩﻡ ﮐﻪ ﺩﺧﺘﺮ 13ـ 14 ﺳﺎﻟﻪﺍی ﺍﺯ ﺍﻧﺪﺭﻭنی ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ. حتی ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻦ ﻭ ﺳﺎﻝ ﻫﻢ ﺭﺳﻢ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ بیﭘﺮﻭﺍ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ. ﺁﻣﺪ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﻦ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩ. نمی ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮﺍی ﭼﻪ ﮐﺎﺭی ﻧﺰﺩ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺪﺍﻡ ﭘﻴﻐﺎﻡ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﻧﺶ ﺩﻭﺧﺘﻢ ﻭ ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ: ﭼﻪ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭی ﺩﺧﺘﺮﺧﺎﻧﻢ؟
ﮔﻔﺖ: میﺧﻮﺍﻫﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﻢ.
ﮔﻔﺘﻢ: ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﺭﻭنی؟
ﮔﻔﺖ: ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ!
نمیﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ. ﺩﻭﺭ ﺑﺮ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻡ، ﻫﻴﭽﮑﺲ ﺍﻋﺘﺮﺍضی ﻧﺪﺍﺷﺖ. ﺑﻪ ﺩﺭ ﻭﺭﻭﺩی ﺍﻧﺪﺭﻭنی ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻡ. ﭼﻨﺪ ﺯن ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﮔﻔﺘﻨﺪ: ﺑﺰﻧﻴﺪ، میﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ!
ﮔﻔﺘﻢ: کدام نصنیف ﺭﺍ میﺧﻮﺍنی؟
بلافاصله گفت:تصنیف نمی‌خوانم، ﺁﻭﺍﺯ میﺧﻮﺍﻧﻢ!
ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﺳﺎﺯزن‌هاﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻡ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﻟﺐ ﭘﻮﺯﺧﻨﺪ میﺯﺩﻧﺪ. ﺭﺳﻢ ﺍﺩﺏ ﺩﺭ ﻣﻴﻬﻤﺎنیﻫﺎ، ﺁﻧﻬﻢ ﻣﻴﻬﻤﺎنی ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ، ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻣﻴﻬﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ.
ﭘﺮﺳﻴﺪﻡ: ﺍﻭﻝ ﻣﻦ ﺑﺰﻧﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻭﻝ ﺷﻤﺎ میﺧﻮﺍﻧﻴﺪ؟
ﮔﻔﺖ: ﺳﺎﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺍی ﮐﺪﺍﻡ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮐﻮﮎ ﺍﺳﺖ؟
ﭘﻨﺠﻪﺍی ﺑﻪ ﺗﺎﺭ ﮐﺸﻴﺪﻡ ﻭ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﺍﺩﻡ: ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ.
ﮔﻔﺖ: ﺷﻤﺎ ﺍﻭﻝ ﺑﺰﻧﻴﺪ!
ﺑﺎ ﺗﺮﺩﻳﺪ، ﺭﻧﮓ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﮐﻮﺗﺎهی ﮔﺮﻓﺘﻢ. ﺩﻟﻢ میﺧﻮﺍﺳﺖ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺑﺪﺍﻧﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺪعی ﭼﻘﺪﺭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺳﺖ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻀﺮﺍﺏ ﺁﺧﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ، ﻫﻨﻮﺯ ﺳﺮﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭼﭗ ﻏﺰلی ﺍﺯ ﺣﺎﻓﻆ ﺭﺍ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩ. ﺗﺎﺭ ﻭ ﻣﻴﻬﻤﺎنی ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻡ، ﭼﭗ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺍﻣﺎ ﺭﻳﺰ ﻭ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﭼﻨﻴﻦ سبکی را ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ. ﺻﺪﺍﻳﺶ ﺯﻧﮓ ﻣﺨﺼﻮصی ﺩﺍﺷﺖ. ﺑﺎﻭﺭ ﮐﻨﻴﺪ ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ ﺳﺴﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻴﺖ ﺍﻭﻝ ﻏﺰﻝ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺮﺩ، ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻡ ﺍﺯ ﺭﺩﻳﻒ ﻋﻘﺐ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻡ:
ﻣﻌﺎﺷﺮﺍﻥ ﮔﺮﻩ ﺍﺯ ﺯﻟﻒ ﻳﺎﺭ ﺑﺎﺯ ﮐﻨﻴﺪ
شبی ﺧﻮﺵ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺼﻪﺍﺵ ﺩﺭﺍﺯ ﮐﻨﻴﺪ
ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺎﺷﻖ ﻭ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻓﺮﻕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ
ﭼﻮ ﻳﺎﺭ ﻧﺎﺯ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺎﺯ ﮐﻨﻴﺪ
ﺑﻘﻴﻪ ﺳﺎﺯزن‌ها ﻫﻢ، ﻣﺜﻞ ﻣﻦ، ﮔﻴﺞ ﻭ ﻣﺒﻬﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺟﺎ ﺑﺮﺍی ﻫﻴﭻ ﺳؤﺍلی ﻭ ﺣﺮفی ﻧﺒﻮﺩ. ﺗﺎﺭ ﺭﺍ ﺭﻭی ﺯﺍﻧﻮﻫﺎﻳﻢ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮﺩﻡ ﻭ آن را ﻣﺤﮑﻢ ﺩﺭ ﺑﻐﻞ ﻓﺸﺮﺩﻡ. ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪﺍی ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ میﮔﺮﻓﺘﻢ میﺧﻮﺍﻧﺪ.
ﺧﻨﺪﻩﻫﺎی ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. یکی‌یکی ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺍﺯ ﺍﻧﺪﺭﻭنی ﻫﻴﭻ ﭘﭻ ﻭ پچی ﺑﻪ ﮔﻮﺵ نمیﺭﺳﻴﺪ، ﻧﻔﺲ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻫﻴﭻ ﭘﺎسخی ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺍﺵ ﺑﺎﺷﺪ.
ﮔﻔﺘﻢ: ﺍﮔﺮ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻫﻢ بخوانی میﺯﻧﻢ ! ﻭ ﺩﺭ ﺩﻟﻢ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮﺩﻡ: ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺍﻳﺖ میﺯﻧﻢ!
آن شب ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻫﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﻫﻢ ﺗﺼﻨﻴﻒ، وقتی ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﻪ اندرونی ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ، ﮔﻔﺘﻢ: میﺗﻮﺍنی ﺑﻴﺎیی ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺭﺩﻳﻒﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﺎﻣﻞ کنی؟
ﮔﻔﺖ: ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮﺳﻢ.
ﻭقتی ﺻﻨﺪلیﻫﺎ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﻭ ﺟﻮﺭ میﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺎ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺭﻓﺘﻦ ﺑﻮﺩﻳﻢ، ﺑﺎ ﺷﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ: ﺁﺩﺭﺱ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ ﻭ ﺗﮑﻪ ﮐﺎﻏﺬی ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻗﻠﻢ ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﮔﺬﺍﺷﺖ، ﺍﺳﻤﺶ ﻗﻤﺮ ﺑﻮﺩ.
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﻗﻤﺮ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻡ، ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻡ. ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻟﻢ نمی ﺁﻣﺪ ﺑﺮﺍی کسی ﺗﺎﺭ ﺑﺰﻧﻢ. ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﺍﻡ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﻬﺎی ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻓﺮﺩﻭسی ﺑﻮﺩ، ﭼﻨﺪ ﺍﺗﺎﻕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻼﺱ ﻣﻮسیقی ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩی ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﺍﻣﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﺻﺪﺍیی ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺩﻟﻨﺸﻴﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ ﺳﺮ ﮐﻼﺱ نمی ﺭﻓﺘﻢ. ﺩﻭ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺍﻝ ﮔﺬﺷﺖ. ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ یکی ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻫﺎ، ﺗﻮی ﺣﻴﺎﻁ ﻗﺎﻟﻴﭽﻪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﻪ ﮐﺶ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﺳﺎﺯ ﻭﺭ می‌رفتم ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﺎﻁ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ. ﺩﻳﺪﻡ ﻗﻤﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﻨﺪ ﺩﻟﻢ ﭘﺎﺭﻩ ﺷﺪ. ﻫﻨﻮﺯ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﻠﻤﺎﺕ میﮔﺸﺘﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ: ﺁﻣﺪﻩﺍﻡ ﻣﻮسیقی ﻳﺎﺩ ﺑﮕﻴﺮﻡ.
ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻳﻢ، خیلی ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺑﻮﺩ، ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺗﺤﻮﻳﻠﻢ میﺩﺍﺩ ﻭ ﻭقتی ﺭﺩﻳﻒﻫﺎی ﻣﻮسیقی ﺭﺍ ﻳﺎﺩ ﮔﺮﻓﺖ، ﺻﺪﺍﻳﺶ ﺩﻟﻨﺸﻴﻦﺗﺮ ﺷﺪ. .. ﻭ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﭘﺸﺖ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﺮﻧﺪ ﻫﺘﻞ ﻻﻟﻪﺯﺍﺭ، ﺁﻭﺍﺯﻩ ﻗﻤﺮ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺵ میﮔﺴﺘﺮﺩ.
ﺍﻭﻟﻴﻦ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﻗﻤﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺮﺍهی ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺎﻥ ﻣﻨﺼﻮﺭی ﻭ مصطفی ﻧﻮﺭﻳﺎیی (ﻭﻳﻮﻟﻦ )، ﺷﮑﺮﺍﻟﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎنی ﻭ ﻣﺮتضی نی ﺩﺍﻭﻭﺩ (ﺗﺎﺭ)،ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞﺯﺍﺩﻩ (ﮐﻤﺎﻧﭽﻪ) ﻭ ﺿﻴﺎﺀ ﻣﺨﺘﺎﺭی (ﭘﻴﺎﻧﻮ)، ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﺍﺳﺘﺎﺩ علی ﺗﺠﻮﻳﺪیﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻳﮏ ﺷﺐ ﺩﺭ ﮔﺮﺍﻧﺪ ﻫﺘﻞ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﮐﻨﺴﺮﺕ میﺩﺍﺩ. تصنیفی ﺭﺍ میﺧﻮﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻫﻨﮕﺶ ﺭﺍ ﻣﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻞ سر زبان‌ها ﺑﻮﺩ. . ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺭﺍ ﺑﻬﺎﺭ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺭﻭﻳﺶ ﺁﻫﻨﮓ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻡ، ﺣﺘﻤﺎً ﺷﻤﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ: ﻣﺮﻍ ﺳﺤﺮ ﺭﺍ میﮔﻮﻳﻢ !
آن شب ﺩﺭ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﮔﺮﺍﻧﺪ ﻫﺘﻞ وقتی ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺭﺍ میﺧﻮﺍﻧﺪ ﺁﻩ ﺍﺯ ﻧﻬﺎﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﻭﺝ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺁﻭﺍﺯی ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺗﺼﻨﻴﻒ میﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﮐﺸﻴﺪ «ﺟﺎﻧﻢ، مرتضی ﺧﺎﻥ» ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﭙﺎﺱ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ کسی ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ موسیقی ﺍﻳﺮﺍﻥ میﺩﺍﻧﺴﺖ، ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺩﺭ ﻃﺒﻖ ﺍﺧﻼﺹ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ.
ﺑﻠﻪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺧﻮﺍﻧﺪﻳﺪ بخشی ﺍﺯ ﮔﻔﺘﮕﻮی ﻳﮏ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ سال‌ها ﭘﻴﺶ ﺑﺎ نی ﺩﺍﻭﻭﺩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻋﺸﻖ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻭی ﺑﻪ ﻗﻤﺮ ﺳﺨﻦ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ!
نی ﺩﺍﻭﻭﺩ تصنیفی ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺗﺶ ﺟﺎﻭﻳﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮﺩﺵ – حتی ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻣﺮﻍ ﺳﺤﺮ – میﺩﺍﻧﺪ، ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎﻻ ﻋﻠﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺒﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﻬﺎی ﺭﻧﮕﺎﺭﻧﮓ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻗﻤﺮﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﻭﺯﻳﺮی ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﻴﺪﺍ ﻭ ﻋﺎﺭﻑ ﺩﺭ موسیقی ﻧﻮﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺥ ﻧﻤﻮﺩ ولی بیﺗﺮﺩﻳﺪ نقشی ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮ ﻭ ﺩﻟﻴﺮﺍﻧﻪﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺍﻳﻔﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﻣﺮﺩی ﺑﻪ موسیقی میﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻃﻌﻦ ﻭ ﻟﻌﻦ می ﺷﺪ، ﻭﻟﻲ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺯﻥ موسیقیﭘﺮﺩﺍﺯ «ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﺷﺪﻥ» ﺑﻮﺩ. ﺯﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﭘﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﭘﺮﺩﻩﺍی ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻗﺮﻥﻫﺎ. ﻗﻤﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ «بیﺣﺠﺎﺏ» ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ، ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﻧﻈﻤﻴﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﺍی ﺍﻭ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮﺩ، ولی ﺑﻬﺮﺣﺎﻝ ﺳﺮ ﻭ ﺻﺪﺍیی ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﺩ موسیقی ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩ.
ﻗﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﻨﺴﺮﺗﺶ میﮔﻮﻳﺪ: «ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ، ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺪﻭﻥ ﭼﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮی ﺟﻠﺐ میﺷﺪ. ﺭﮊﻳﻢ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﻭﺭﻩ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻢ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ موسیقی ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎﻥ میﺩﺍﺩﻧﺪ. ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺷﺪ ﮐﻪ بی ﭼﺎﺩﺭ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮﺯﻳﮑﺎﻝ ﮔﺮﺍﻧﺪﻫﺘﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻡ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﮏ ﺗﻬﻮﺭ ﻭ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﺑﺰﺭگی ﻻﺯﻡ ﺩﺍﺷﺖ.
ﻳﮏ ﺯﻥ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن نمی‌بایست ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻣﻌﺘﻘﺪﺍﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺮﺽ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﮐﻨﺪ ﻭ بیﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﺻﺤﻨﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ. ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﮑﻨﻢ ﻭ پیه ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺧﻮﺩ ﺑﻤﺎﻟﻢ. ﺷﺐ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺣﺠﺎﺏ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻡ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺣﺎﺩﺛﻪﺍی ﻫﻢ ﺭﺥ ﻧﺪﺍﺩ، ﻭ حتی ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻫﻢ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻡ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻗﻮﺕ قلبی ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮔﺎﻩ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻩ بیﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﻳﺶﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ میﺟﺴﺘﻢ ﻭ ﺣﺪﺱ میﺯﻧﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﻓﮑﺮ ﺑﺮﺩﺍشتن ﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﺷﺮﻑ ﺗﮑﻮﻳﻦ ﺑﻮﺩ…».
ﺍﻭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زنی ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﺑﺪﻭﻥ ﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ. ﺍﻭ میﮔﻔﺖ:
ﻣﺮﻣﺮﺍ ﻫﻴﭻ ﮔﻨﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺯﻧﻢ
ﺯﻳﻦ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺯﻧﺪﻩﺍﻡ ﺍﻧﺪﺭﮐﻔﻨﻢ
ﻗﻤﺮ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1303 ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﮐﺮﺩ. ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﮐﻼﻧﺘﺮی ﺍﺯ ﺍﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ بیﺣﺠﺎﺏ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﻧﺪﻫﺪ.
ﻗﻤﺮ ﻋﻮﺍﻳﺪ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺧﻴﺮﻳﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩ. او ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺸﻬﺪ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻋﻮﺍﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﻓﺮﺩﻭسی ﻧﻤﻮﺩ. ﺩﺭ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1310 ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺗﺮﺍﻧﻪﻫﺎیی ﺍﺯ ﻋﺎﺭﻑ ﺧﻮﺍﻧﺪ. وقتی ﻧﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﭼﻨﺪ ﮔﻠﺪﺍﻥ ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻫﺪﻳﻪ ﮐﺮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﭘﻴﺸﮑﺶ ﻧﻤﻮﺩ. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻮﺭﺩ ﻏﻀﺐ ﺑﻮﺩ.
ﺩﺭ ﺳﺎﻝ 1308 ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﻴﺮ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺳﺮﺥ ﮐﻨﺴﺮﺕ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻋﻮﺍﻳﺪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻳﺘﻴﻢ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ.
ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺩﮐﺘﺮ ﺧﺮ می 426 ﺻﻔﺤﻪ ﻭ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺩﮐﺘﺮ ﺳﭙﻨﺘﺎ 200 ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺯ ﻗﻤﺮ ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮔﺸﺎﻳﺶ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۱۹ ﺻﺪﺍی ﻗﻤﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻮﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺳﺎﻧﺪ. ﻋﺎﺭﻑ ﻗﺰﻭینی ﻭ ﺍﻳﺮﺝﻣﻴﺮﺯﺍ ﻭ ﺗﻴﻤﻮﺭﺗﺎﺵ ﻭﺯﻳﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ، ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺍﻭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ﺑﺎ ﺍﻳﻦﻫﻤﻪ ﻗﻤﺮ ﺍﺯ ﮔﺮﺩﺁﻭﺭی ﺯﺭ ﻭ ﺳﻴﻢ ﭘﺮﻫﻴﺰ میﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎی ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺎی ﮔﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﻣﺤﺘﺎﺟﺎﻥ میﺩﺍﺩ.
ﻗﻤﺮﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﻭﺯﻳﺮی ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ۱۴ ﻣﺮﺩﺍﺩ ۱۳۳۸ ﺩﺭ ﺷﻤﻴﺮﺍﻥ، ﺩﺭ ﻓﻘﺮ ﻭ ﺗﻨﮕﺪستی ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﮑﺘﻪ ﻣﻐﺰی ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ. ﻭی ﺩﺭ ﮔﻮﺭﺳﺘﺎﻥ ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﻣﺎﻡﺯﺍﺩﻩ ﻗﺎﺳﻢ ﻭ ﺗﺠﺮﻳﺶ ﺷﻤﻴﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.