یادی کوتاه از بزرگ‌مرد ارمنی:‌ یپرم خان

دکتر رحیم سالاری ـــ

می‌آورند. انقلابی افسان‌ ای که شانه به شانه فیدل کاسترو در پیروزی انقلاب کوبا نقش مهمی را ایفا کرد و بعد از روی کار آمدن کاسترو به مقامات بالا رسید و در اعدام‌های دستجمعی عناصر ضدانقلاب و وابسته به رژیم «باتیستا» رل عمده‌ای داشت.

او بعد از مدتی از تمام مناصب حکومتی صرف‌نظر کرد، کوبا را ترک و به انقلابیون چپ آمریکای مرکزی و جنوبی می‌پیوندد و در ضمن این مبارزات کشته می‌شود و برای اینکه هیچ شک و شبه‌ای از مرگ او نماند، دستش را قطع کرده و برای کاسترو می‌فرستند و او از روی بعضی علائم تائید می‌کند که دست قطع شده متعلق به «چه گوارا» است.

بعد از این مقدمه در اینجا می‌خواهم از انقلابی دیگری یاد کنم که به عقیده بنده اگر از «چه گوارا» بالا تر نباشد مطمئن پایین‌تر نیست. او یک مرد ارمنی است که در عنفوان جوانی به مبارزه با عثمانی‌ها که کشورش را تهدید می‌کردند برخاست و شجاعت و از خود گذشتگی زیادی بروز داد.

او بعدها وقتی که روسیه تزاری به ارمنستان حمله کرد با آنها به مبارزه برخاست و عاقبت دستگیر و به جزیره ساخالین در سیبری تبعید می‌شود.

او بعد از مدتی با مشقات فراوان موفق به فرار شده و به ژاپن پناهنده می‌شود و در آنجا بعد از زحمات زیاد بالاخره به‌عنوان خدمه در یک کشتی باربری که عازم ایران بود استخدام می شود. ورود او به سواحل جنوب مصادف با انقلاب مشروطیت است و او بی‌درنگ کشتی را ترک و به انقلابیون می‌پیوندد و به علت هوش و ذکاوت، اطلاعات رزمی و شجاعت فراوان مدارج ترقی را در مدت کمی پشت سر گذاشته و به یکی از سران انقلاب مشروطه ارتقاع و در پیروزی انقلاب نقش مهمی ایفا می‌کند. این مرد کسی نیست جز «یپرم خان» ارمنی.

بعد از پیروزی انقلاب عده‌ای از خوانین و عناصر با نفوذ محلی در نقط مختلف مملکت سر به شورش برمی‌آورند که مهم‌ترین آنها شجاع‌الدوله، حاکم قوچان در خراسان بود که ادعای استقلال می‌کرد .

>دولت مرکزی سپاهی به فرماندهی یپرم خان به قوچان اعزام می‌کند و او موفق می‌شود در مدت کوتاه غائله را بخواباند. بعدها او به فرماندهی نیروهای دولتی برای جنگ با جوانرودی‌ها که در غرب کشور سر به شورش گذاشته بودند، اعزام می‌شود. ولی متأسفانه در جنگ به شهادت می‌رسد و یا به قولی به دست همان عوامل شناخته شده خارجی که بعضی از سران مشروطیت را ترور کردند، کشته می‌شود.

همین عوامل بعدها به مقامات بالا می‌رسند.

پیکر یپرم بعد از مرگ در تبریز به خاک سپرده می‌شود. او مانند سایر سران انقلاب اصیل مشروطه به دنبال جاه و مقام نبود.

مبارزه او برای آزادی و شرافت انسانی مانند چه گوارا مرز، قوم و ملیت نمی‌شناخت ولی برخلاف او دستش به خون هیچ انسان غیرمسلحی آلوده نشد.

یادش گرامی و روحش شاد باد.

افتخار هر ارمنی ایرانی.