بی بی سی فارسی ـــ گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت اشتغال و بیکاری در سه‌ماهه اول امسال نشان می‌دهد بسیاری از شاخص‌ها نسبت به سال قبل بهبود داشته، ولی در مجموع وضع بازار کار ایران، مخصوصاً برای زنان، نسبت به اواسط دهه ۱۳۹۰ بدتر است.این گزارش نشان می‌دهد شمار کل شاغلان با ۷۲۸ هزار نفر افزایش نسبت به بهار پارسال، به ۲۴ میلیون و ۳۰۵ هزار نفر رسیده است.
در کنار این، میزان مشارکت اقتصادی بالا رفته و نرخ کلی بیکاری، و نرخ بیکاری در اکثر زیرگروه‌ها از جمله مردان، زنان، جوانان زیر ۳۵ سال، و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها نسبت به یک سال قبل کاهش پیدا کرده است.
ولی اگر این آمارها را به جای پارسال، با پنج یا ۱۰ سال قبل مقایسه کنیم، مشخص می‌شود که شرایط بازار کار، مخصوصاً برای زنان بسیار بدتر از سال‌های قبل است.
بازار کار نابرابر
در حالی که طبق برآورد مرکز آمار، شمار مردان شاغل در ایران بهار امسال به بیش از ۲۰ میلیون و ۴۳۹ هزار نفر رسید که بالاترین رقم فصلی ثبت‌شده است، شمار زنان شاغل همچنان ۱۵ درصد کمتر از پنج سال پیش است.
بهار ۱۳۹۷ تقریباً چهار و نیم میلیون زن در ایران شاغل بودند؛ ولی این رقم بهار امسال به سه میلیون و ۸۶۶ هزار نفر کاهش یافته است.
این در حالی است که ظرف این پنج سال، نرخ رسمی بیکاری زنان از بیشتر از ۲۰ درصد به کمتر از ۱۵ درصد کاهش یافته و شمار زنان بالای ۱۵ سال در ایران تقریباً یک و نیم میلیون نفر یعنی حدود ۶ درصد بیشتر شده است.
از افزایش ۷۲۴ هزار نفری شاغلان ظرف یک سال گذشته، سه چهارم آن نصیب مردان شده و تنها یک چهارم شغل‌های جدید به زنان رسیده است.
سهم زنان از بازار کار ایران همیشه به مراتب کمتر از مردان بوده است؛ ولی این شکاف در سال‌های اخیر تشدید شده است.
بهار ۱۳۹۷ شمار مردان شاغل کمی بیشتر از چهار برابر زنان دارای کار بود. ولی این نسبت مخصوصاً از زمان همه‌گیری کرونا افزایش قابل توجهی پیدا کرد و به حدود پنج و نیم برابر رسید.
دلیل اصلی این اختلاف در تعداد زنان و مردان شاغل، نه نرخ بیکاری زنان، بلکه نرخ پایین مشارکت اقتصادی آن‌هاست.
در حالی که تقریباً دو سوم مردان بالای ۱۵ سال در ایران شاغل‌اند و این نسبت در یک دهه اخیر تغییر چندانی نداشته، وضعیت برای زنان بسیار متفاوت است.
زمستان ۱۳۹۲ نرخ مشارکت اقتصادی زنان به ۱۱.۲ درصد رسید؛ این یعنی تقریباً از هر ۹ زن بالای ۱۵ سال، تنها یک نفر شاغل یا جویای کار بود.
این نرخ به تدریج در سال‌های بعد رو به افزایش گذاشت و بهار ۱۳۹۷ به ۱۸.۳ درصد افزایش یافت. ولی این نرخ از زمستان ۱۳۹۸ سقوط کرده و با وجود افزایش اخیرش هنوز در حد ۱۴.۱ درصد است.
این اختلاف اگرچه اندک به نظر می‌رسد؛ ولی اگر نرخ مشارکت اقتصادی بهار امسال به اندازه پنج سال پیش بود، شمار زنان حاضر در بازار کار حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر بیشتر بود.
یک عامل عمده این کاهش مشارکت اقتصادی یا به عبارت دیگر خانه‌نشین شدن زنان، سیاست‌های جمهوری اسلامی برای افزایش جمعیت و تمرکز روی نقش زنان در فرزندآوری است.
درجا زدن اشتغال با وجود افزایش جمعیت
فراتر از فراز و فرود چند سال گذشته، اقتصاد ایران شاهد کاهش قابل توجه حضور جمعیت در بازار کار در دو دهه اخیر است.
سال ۱۳۸۴ حدود ۴۷ درصد جمعیت بالای ۱۵ سال کشور شاغل یا فعالانه در جستجوی کار بودند.
این نسبت در یک دهه بعد به کمتر از ۴۰ درصد کاهش پیدا کرد و بعد از چند سال افزایش، دوباره سیر نزولی گرفته است.
اگر بهار امسال، نرخ مشارکت اقتصادی به اندازه سال ۸۴ بود، شمار افراد حاضر در بازار کار ایران سه میلیون و هفتصد هزار نفر بیشتر می‌بود.
ولی کمبود فرصت‌های کاری از یک طرف، و مخصوصاً سیاست‌های دولت در ترغیب زنان به ماندن در خانه از طرف دیگر، باعث شده میلیون‌ها ایرانی عطای جست‌وجوی شغل را به لقایش ببخشند.