جام ملت‌های آسیا؛ ستاره‌هایی که جمهوری اسلامی می‌خواهد از خاطره‌ها حذف کند

از تیمی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ سه قهرمانی پیاپی با درخشش پرویز قلیچ‌خانی در این مسابقات به ارمغان آورد تا نسل طلایی ۱۹۹۸ که با بازی‌های جذاب‌شان در جام ملت‌های ۲۰۰۴ چین، بعد از آتش‌بازی علی کریمی مقابل کره جنوبی، در نیمه نهایی در ضربات پنالتی به میزبان باخت و بخت قهرمانی‌اش از دست رفت.

از «پوکر» تاریخی علی دایی مقابل کره‌جنوبی تنها در ۲۳ دقیقه در جام ملت‌های ۱۹۹۶ تا درخشش احمدرضا عابدزاده در ضربات پنالتی مقابل عربستان که البته به نتیجه پیروزی ختم نشد.

مرور این خاطره‌ها اما جایی عجیب می‌شود که موفق‌ترین و تأثیرگذارترین ستاره‌های تیم ملی فوتبال ایران در ادوار تاریخ برگزاری جام ملت‌های آسیا، امروز در رسانه‌های داخلی ایران جایی ندارند و از سوی حکومت بایکوت خبری شده‌اند. ستاره‌هایی که به دلیل کنش‌های سیاسی و اجتماعی خود، در نقطه مقابل حکومت قرار گرفته‌اند و جمهوری اسلامی با حذف نام و تصویرشان از رسانه، به این خیال است که می‌تواند نقش پررنگ آن‌ها را در ابعاد ورزشی، اجتماعی و سیاسی ایران، از خاطره‌ها پاک کند.

پرویز قلیچ‌خانی، علی کریمی و علی دایی، سه ستاره بی‌چون و چرای تیم ملی فوتبال ایران هستند که حکومت، برای حذف آن‌ها از خاطره‌ها تلاش می‌کند.

پرویز قلیچ‌خانی و رکوردی که شکسته نمی‌شود

او رکورددار حضور و قهرمانی در سه دوره پیاپی جام ملت‌های آسیاست. پرویز قلیچ‌خانی قهرمانی در جام ملت‌ها را در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶میلادی (۱۳۴۷، ۱۳۵۱، ۱۳۵۵ خورشیدی) تجربه کرده که حسرت تکرار تنها یک قهرمانی‌اش، تا ۴۸ ساله شود.

مهم‌ترین بازی و گل سرنوشت‌ساز قلیچ‌خانی در فینال جام ملت‌های آسیا در سال ۱۹۶۸ میلادی (۱۳۴۷) و در مقابل اسرائیل، مدافع عنوان قهرمانی، بود. اولین گل بازی را اسرائیل در نیمه اول زد.

تیم ملی ایران در نیمه دوم، ابتدا با گل حسین کلانی توانست بازی را مساوی کند اما شوت پرقدرت قلیچ‌خانی بود که از میانه زمین و با پشت‌سر گذاشتن چند بازیکن حریف، وارد دروازه شد و گل قهرمانی ایران را رقم زد.

نخستین قهرمانی ایران در جام ملت‌های آسیا، آن هم در اولین میزبانی در ورزشگاه امجدیه تهران، شوری در میان مردم به پا کرد. درخشش ایران و قلیچ‌خانی در این بازی، بهانه‌ای برای دیدار تیم ملی با محمدرضا پهلوی، پادشاه ایران، شد.

قلیچ‌خانی در آن دیدار حاضر به بوسیدن دست شاه نشد، هرچند خودش در به برنامه «به عبارت دیگر» تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی گفت که بعد از آن دستگاه‌های امنیتی هیچ مشکلی برای او ایجاد نکردند.

زندگی قلیچ‌خانی اما از همان سال‌ها با سیاست گره خورده بود و گرایش‌های سیاسی‌‌اش موجب زندانی شدنش در همان دوران پیش از انقلاب شد. جهت‌گیری‌های چپ‌گرایانه قلیچ‌خانی در نهایت او را از فوتبال دور کرد و به خارج از کشور کشاند. او در تمام سال‌های پس از انقلاب ۵۷ مخالفت خود را با جمهوری اسلامی به شکل‌های مختلف بیان کرده و به واسطه همین موضوع، آن‌طور که باید در رسانه‌های داخلی ایران از او و موفقیت‌هایش صحبت نمی‌شود.

علی دایی؛ بهترین گلزن جام ملت‌ها در کنار مردم

هنوز هم نام او به عنوان بهترین گلزن جام ملت‌های آسیا ثبت شده است و یکی از چهره‌های ثابت در خط حمله تیم‌های منتخبی است که از ادوار جام ملت‌های آسیا معرفی می‌کنند. هنوز هیچ بازیکنی نتوانسته رکورد ۴ گلی را بشکند که او در بازی مقابل کره جنوبی در جام ملت‌های ۱۹۹۶، تنها در طول ۲۳ دقیقه به ثمر رساند.

این مسابقه‌ یکی از عجیب‌ترین و جذاب‌ترین بازی‌های جام ملت‌های آسیا شد. ایران که نیمه اول را ۱-۲ به کره جنوبی واگذار کرده بود، در نهایت ۲-۶ پیروز شد و به جمع چهار تیم پایانی جام پیوست.

بعد از همان بازی بود که علی دایی و کریم باقری آن قدر نظر ارنست ميدن دروپ، سرمربی باشگاه آرمینیا بیله‌فلد آلمان را به خود جلب کردند که او از خرید بازیکنان کره‌ای منصرف شد و به سراغ این دو ستاره آمد.

علی دایی در تمام اعتراضات اخیر در ایران، سمت مردم ایستاده و بارها صدای معترضان شده است. در اعتراضات اخیر، فشارهای حکومت بر علی دایی به اندازه‌ای افزایش یافت که جمهوری اسلامی هواپیمایی را که همسر و دختر علی دایی را به دوبی می‌برد، در کیش به زمین نشاند و دلیل این موضوع را ممنوع‌الخروجی همسر دایی بعد از فعالیت‌های او در جهت اعتراضات مردم اعلام کردند.

دایی در اقدامی عجیب از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا در مراسم قرعه‌کشی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۴، غایب بود و از سوی اف‌آی‌سی به این مراسم دعوت نشد. در ایران هم با اینکه درباره دایی به‌شدت علی کریمی و پرویز قلیچ‌خانی، موضع‌گیری وجود ندارد اما بعد از جنبش اعتراضی اخیر ایران، به طور رسمی کمتر نامی از او برده می‌شود.

علی کریمی؛ جادوگر معترض

آقای گلی علی کریمی در جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۴ او را به یکی از ماندگارترین بازیکنان ایران در رقابت‌های جام ملت‌ها تبدیل کرده است. علی کریمی او در سال ۲۰۱۸ نیز با کسب «۹۱ درصد آرا» مخاطبین وب‌سایت کنفدراسیون فوتبال آسیا، به عنوان بهترین هافبک تاریخ جام ملت‌های آسیا انتخاب شد.

جدا از این عناوین اما محال است کسی دریبل‌ها و بازی‌های خیره‌کننده علی کریمی را فراموش کند؛ به‌خصوص درخششی که او درمرحله یک‌چهارم نهایی جام ملت‌های ۲۰۰۴ در بازی مقابل کره‌جنوبی داشت.

علی کریمی در دقیقه ۱۰ اولین گل این بازی را برای ایران زد. با اینکه کره خیلی زود این گل را جبران کرد اما کریمی در دقیقه ۲۰ باز هم ایران را پیش انداخت اما بازی در نهایت در نیمه اول با تساوی تمام شد. با اینکه در نیمه دوم گل مهدوی‌کیا را هم کره‌ای‌ها جبران کردند اما هت‌تریک کریمی در دقیقه ۷۷ ایران را در نهایت پیروز این بازی و راهی نیمه نهایی کرد.

علی کریمی که در آن دوره از جام ملت‌های آسیا، در اوج دوران فوتبال خود به سر می‌برد، موفق شد در پایان سال ۲۰۰۴، جایزه بازیکن سال فوتبال آسیا را هم به خود اختصاص دهد.

کریمی بدون شک یکی از ستاره‌های ماندگار تیم ملی است که با خاطره خوبی که در جام ملت‌ها از خود به جا گذاشته می‌تواند پیش از این مسابقات، موضوع بحث محافل فوتبالی و رسانه‌های ورزشی باشد اما بعد از موضع‌گیری‌های سیاسی او، به‌ویژه در جنبش اعتراضی اخیر در ایران، او برای همیشه مغضوب جمهوری اسلامی شد.

در اوج اعتراضات مردم، علی کریمی موضع خود علیه حکومت را به‌وضوح بیان کرد. بارها نام او به عنوان نمادی در اعتراض به جمهوری اسلامی، از روی سکوی ورزشگاه‌ها و حین مسابقات فوتبال، از طرف هواداران فریاد زده شد.

علی کریمی که سرانجام مجبور به ترک ایران شد، یکی از خط قرمزهای حکومت است که بردن نامش حتی در بحث‌های کاملاَ فوتبالی به تابو تبدیل شده است.