داور زن در مسابقه استقلال و پرسپولیس؛ از حمله تندروها تا حذف ذکایی به اتهام طرفداری از پرسپولیس

بی بی سی فارسی ـــ فدراسیون فوتبال ایران با انتخاب مهناز ذکایی و مهسا قربانی، به عنوان کمک‌ داوران مستقر در اتاق فرمان داور ویدئویی، تیم داوری داربی ۱۰۳ تهران را متفاوت از همه مسابقات تاریخ فوتبال چیده بود؛ تا اینکه انتشار تصویری از مهناز ذکایی در میان تماشاگران پرسپولیس در بازی پرسپولیس-کاشیما (فینال لیگ قهرمانان آسیا) و طرح شائبه هواداری او از پرسپولیس، زمینه‌ساز حذف این داور از تیم داوری داربی شد.

به رغم حملات تندروهای نزدیک به حکومت نسبت به حضور زنان در تیم داوری داربی اما هنوز حضور مهسا قربانی در داربی قطعی است و همچنان می‌توان گفت برای نخستین بار، یک داور زن در تیم داوری مسابقه فوتبال مردان حضور دارد.

مهسا قربانی، مهناز ذکایی به همراه موعود بنیادی‌فر، تنها داوران ایرانی هستند که مجوزهای لازم برای قضاوت اتاق فرمان داوری ویدئویی را دریافت کرده‌اند و به همین دلیل هم وقتی خبر حذف ذکایی از تیم داوری مطرح شد، فدراسیون فوتبال چاره‌ای نداشت جز اینکه به سراغ داور خارجی برود و سعدالله گلمرادی، داور تاجیکستانی را به عنوان جانشین ذکایی انتخاب کند.

با این که هنوز مهسا قربانی در میان داوران حاضر در اتاق فرمان داور ویدئویی است اما به نظر می‌رسد فارس، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شماری دیگر تندروهای حکومتی در تلاش هستند که از قضاوت او در داربی هم جلوگیری کنند. از چند روز قبل از حذف ذکایی، این خبرگزاری از ثبت «پویشی با عنوان “مخالف حضور داوران زن در داربی هستیم” در سامانه فارس من» خبر داد.

در بخشی از گفتگوهایی که در این «کمپین رسانه‌ای» منتشر شده، آمده است: «باید از اجرای این تصمیم جلوگیری شود، وگرنه شاهد قضاوت داوران زن در وسط زمین خواهیم بود.»

فشار فیفا یا تصمیم فدراسیون فوتبال؟

فارغ از اینکه فیفا چه نقشی در تصمیم فدراسیون فوتبال برای انتخاب داور زن برای داربی داشته است، نگاهی به شرایط حاکم بر وضعیت داوران ایران گویای این است که این انتخاب، تنها گزینه منطقی پیش روی فدراسیون بوده است.

در ایران تنها سه نفر مجوز حضور در اتاق فرمان داوری ویدئویی را کسب کرده‌اند: موعود بنیادی‌فر، مهسا قربانی و مهناز ذکایی. سایر داورانی که پارسال در دوره‌های کمک داور ویدئویی در کشورهای عربستان و تاجیکستان شرکت کرده‌اند، تنها مجوز قضاوت داخل زمین را گرفته‌اند و نمی‌توانند در اتاق فرمان حضور داشته باشند.

روزنامه ایران ورزشی در این رابطه نوشت: «در فاصله دو داربی سایر داوران بین‌المللی هم فرصت پیدا کردند تا در کشور عربستان و تاجیکستان دوره ببینند. از این بابت کمیته داوران برای انتخاب داور وسط مشکلی ندارد و از بین هفت داور بین‌المللی (موعود بنیادی‌فر، پیام حیدری، بیژن حیدری، حسن اکرمی، وحید کاظمی، امیر عرب‌براقی و مرتضی منصوریان) می‌تواند یک نفر را برای قضاوت این دیدار انتخاب کند.»

با این تفاسیر، مشکل اصلی کمیته داوران برای انتخاب تیم داوری داربی، تنها به سه داوری مربوط می‌شد که قرار بود در اتاق فرمان بنشینند و تنها راه حل این مشکل، انتخاب داوران زنی بود که مجوز مورد نظر را دارند.

از طرفی انتخاب داوران خارجی به جای مهسا قربانی و مهناز ذکایی برای قضاوت داخل اتاق فرمان، هزینه بالایی را به فدراسیون فوتبال تحمیل می‌کند. استفاده از هر کمک‌داور خارجی برای اتاق فرمان داوری ویدئویی، با احتساب هزینه رفت و آمد و اسکان آن‌ها، هزینه بالایی برای فدراسیون فوتبال داشت.

در چنین شرایطی استفاده از کمک‌داور داخلی، گزینه منطقی‌تری بود و مهناز ذکایی انتخاب شد، اما پس از حذف او ، فدراسیون به ناچار یک داور تاجیکستانی را جایگزین کرد.

چالش‌های تمام نشدنی، داوران زن

داوری زنان در فوتبال ایران همیشه با مشکلات فراوانی همراه بوده است و داوران زن بسیاری قربانی تصمیم‌های عجیب فدراسیون فوتبال ایران در این زمینه شده‌اند.

حتی مهسا قربانی که امروز نامش برای حضور در تیم داوری داربی مطرح شده، تجربه‌های عجیبی را پشت سر گذاشته است. او از خاطره‌ قضاوتش در مسابقات دانشجویان جهان در چین به سایت ورزشگاه گفته بود که به خاطر پوششی که در گرمای هوای آن روزهای چین داشته، چطور بعد از قضاوت تا ساعت‌ها در اتاق پزشک مانده بود تا ضربان قلبش پایین بیاید. البته که بعد از آن و وقتی لباسی به رنگ بدن طراحی کرد تا از گرما در امان بماند هم حرف و حدیث‌های بسیاری را تحمل کرد.

او که به خاطر بی‌اعتنایی‌های فدراسیون فوتبال، قضاوت در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ استرالیا را از دست داد، حالا با حضور در تیم داوری داربی تهران، کورسوی امیدی برای قضاوت در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۷ پیدا کرده است.

مهناز ذکایی هم که به تازگی از تیم داوری داربی کنار گذاشته شده، در حال حاضر در حال دست و پنجه نرم کردن با یکی از همین چالش‌هاست. او که در لیگ برتر فوتبال زنان ایران قضاوت می‌کند تجربه قضاوت به عنوان داور وسط در مسابقات جام ملت‌های زنان آسیا ۲۰۲۲ را دارد و پیش از این درباره کم‌توجهی به داوری زنان به ورزش سه گفته بود: «ما سال ۲۰۲۱ مجوز کمک داور ویدئویی را دریافت کردیم اما کمتر کسی در خصوص آن صحبت کرد و بیشتر تمرکز معطوف به داوران آقا بود اما برای اتفاقی که درحال رقم خوردن است واقعا هیجان‌زده هستم.»

دردسرهای حضور «گزینشی»

تجربه قضاوت در داربی اما برای ذکایی رقم نخورد و انتشار تصویری از او با کلاه پرسپولیس در میان تماشاگران در بازی پرسپولیس-کاشیمای ژاپن در فینال لیگ قهرمانان آسیا موجب شد که فدراسیون به خاطر شائبه هواداری او از سرخ‌پوشان پایتخت، از تیم داوری کنارش بگذارد.

ذکایی در واکنش به این اتفاق گفته است: « در آن بازی بحث استقلال و پرسپولیس نبود و بانوان علاقه‌مند به فوتبال می‌خواستند از فرصت پیش آمده استفاده کنند و برای تماشای فوتبال به ورزشگاه آزادی بروند.»

همان زمان هم وقتی مجوز حضور زنان تماشاگر در بازی پرسپولیس-کاشیما و در حضور جانی اینفانتینو، رئیس فیفا، مطرح شده بود، بسیاری از رسانه‌ها از حضور «گزینشی» تماشاگران زن انتقاد کردند و گفتند که امکان دیدن آن بازی فقط برای عده محدودی و به منظور فرار از محرومیت به دلیل راه ندادن تماشاگران زن به ورزشگاه، انجام شده است.

شانس دوباره برای قربانیان تبعیض جنسیتی در داوری

مهسا قربانی را بدون شک می‌توان یکی از قربانی‌های بی‌اعتنایی فدراسیون فوتبال دانست. او به دلیل همین بی‌اعتنایی‌ها، شانس قضاوت در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ را از دست داد. فیفا از ژانویه ۲۰۲۰ در نامه‌ای خطاب به ابراهیم شکوری، دبیرکل وقت فدراسیون فوتبال از شانس بالای مهسا قربانی برای قضاوت در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۳ خبر داده بود.

در این نامه اشاره شد که مهسا قربانی داور وسط و انسیه خباز مافی‌نژاد کمک داور از بین ۷۵۰ داور در سراسر جهان در فهرست ۱۵۶ نفره نامزدهای قضاوت در جام جهانی ‌۲۰۲۳ به میزبانی نیوزیلند و استرالیا، قرار گرفته‌اند.

فیفا طی نامه و حتی تماس تلفنی، الزامات تحقق این اتفاق را قضاوت مسابقاتی دانسته بود که با کمک داور ویدئویی برگزار می‌شد و همچنین تجربه قضاوت در مسابقات فوتبال مردان.

همان زمان مهسا قربانی در مصاحبه‌ای با ایران ورزشی، گفته بود که با مسوولان فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا درباره محدودیت‌هایی که برای قضاوت بازی مردان داشته صحبت کرده و آن‌ها راهکارهایی را هم در این رابطه در اختیار فدراسیون فوتبال گذاشته بودند اما در نهایت، فدراسیون کمترین توجهی به این موضوع نداشت.

قربانی گفته بود: «آن‌ها با توجه به شرایط ما راهکارهایی را در اختیار فدراسیون فوتبال گذاشتند و گفتند فدراسیون فوتبال ایران از روابطش با کشورهای همسایه استفاده کند و تا آن‌ها در برخی تورنمنت‌های خود از من برای قضاوت استفاده کنند اما باز هم نخواستند کمک و حمایتی کنند. شاید برای‎شان منفعتی نداشت.»

حالا اما با قضاوت در داربی پایتخت و البته تداوم چنین قضاوت‌هایی حتی به عنوان کمک داور حاضر در اتاق فرمان داوری ویدئویی موانع موجود برای قضاوت او و دیگر داوران برجسته زن ایرانی، برای قضاوت در جام جهانی فوتبال زنان ۲۰۲۷، برداشته خواهد شد و آن‌ها شانس قضاوت در چنین عرصه‌ای را خواهند داشت.

با اینکه همین الان برخی این شانس را برای مهسا قربانی به دلیل شرایط سنی‌اش کمرنگ می‌دانند اما او در مصاحبه‌ای با روزنامه ایران ورزشی گفته است: « فیفا محدودیت سنی را سال‌هاست که برداشته است و نمی‌دانم چرا در ایران باب شده که تا ۴۵ سالگی داوری می‌دهند. به هر حال طبق قوانین جام جهانی می‌توانیم برای جام جهانی آینده آماده شویم. باید عملکرد خوبی داشته باشیم چون قوانین فیفا تغییر کرده و یکسری بایدها در نظر گرفته و اگر روند همان باشد قطعاً اتفاق نخواهد افتاد.»