بهمن مقصودلو ـــ
بررسی: شاهرخ احکامی ـــ
میراث ایران، شماره ۱۱۲- تابستان ۱۴۰۳ ـــ
از بهمن مقصودلو در این صفحات کتاب‌های متعددی بررسی و به چاپ رسیده است. کتاب جدید درباره سینمای ایران است.
– فروغ فرخزاد پس از بازی در چند فیلم کوتاه و نیز تدوین تعداد زیادی مستند در استودیو گلستان به کارگردانی مستندی درباره‌ی محل زندگی جذامیان در بابا باغی، در نزدیکی تبریز مأمور شد. گلستان و دکتر راجی، رئیس انجمن حمایت از جذامیان برای تولید این مستند بر سر مبلغ ۱۰۰هزار تومان (۷۰۰۰دلار) به توافق رسیدند که هر یک از آنها نیمی از هزینه را بر عهده گرفت….
بعد از دو هفته فیلم‌برداری به تهران بازگشتند و فیلم نهایی به نام «خانه سیاه است»، یک مستند استعاری، تمثیلی، شاعرانه و پر تحرک از کار درآمد که برای اولین بار در هشتاد و دومین جلسه‌ی کانون فیلم ایران در تهران در ۲۰ فوریه ۱۹۶۳ به نمایش درآمد…. ابراهیم گلستان به عنوان تهیه‌کننده، فیلم را به بخش مسابقه‌ی شانزدهمین جشنواره فیلم کن ارسال کرد. درتاریخ ششم ماه مه، گلستان از پذیرش این فیلم و نمایش آن خارج از مسابقه در تاریخ دوشنبه ۲۰ مه ۱۹۶۳ باخبر شد. اما در کمال تعجب گلستان بلافاصله تلگرافی ارسال کرد و درخواست کرد که بدون هیچ توضیحی (بعدها خارج از مسابقه را عنوان کرد) فیلم را پس بگیرد.
در تاریخ چهاردهم ماه مه مدیر کن از طریق تلگراف موافقت خود با لغو نمایش فیلم را فرستاد. این اقدام اسرارآمیز فیلم را از درجه‌ی موفقیت بیشتر و بیشتر محروم کرد و فروغ فرخزاد را از نوعی شناخت بین‌المللی که شایسته‌ی آن بود دور کرد.
این مسئله باعث شد که برخی گمان کنند گلستان معتقد است که افزایش شهرت فروغ موجب تضعیف او خواهد شد. امری که گلستان به‌راحتی نمی‌توانسته آن را تحمل کند….
دکتر اسماعیل کوشان را به‌درستی پدر و بنیان‌گذار سینمای ایران در دوران پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند… تولیدات سینمایی پارس فیلم (دکتر کوشان) بیشتر درام‌های خانوادگی، کمدی، عشقی، حادثه‌ای و تاریخی بو دو کوشان در این زمینه‌ها، شش فیلم مشترک هم با ترکیه تولید کرد.
متأسفانه هیچ یک از محصولات استودیو پارس فیلم، دارای ارزش‌های هنری فوق العاده (یا جشنواره‌ای به مفهوم امروز کلمه) نبود، اما کوشان توانست از نظر فنی تکنسین‌های ماهری را تعلیم دهد و تربیت کند و به کار گیرد….
دکتر کوشان در طول ۳۰ سال خدمات بسیاری به ایجاد صنعت سینمای ایران کرده است. او مبتکر بسیاری از اولین گام‌ها در سنیمای ایران به شمار می‌رود…..
شاید بتوان گفت که تراژدی مهم در سینمای ایران اختلافات دکتر کوشان با نگاهی کاملاً تجاری با دکتر هوشنگ کاووسی بود، منتقد و فیلم‌سازی که فقط از دریچه‌ی هنری به سینما می‌نگریست. زیان این اختلاف و غیبت همکاری میان این دو، این شد که سینمای ایران هیچ‌گاه از ترکیب هنر و تجارت بهره‌ای نگرفت….
پرویز خطیبی یکی از عوامل حرکت سینمای تجاری ایران بود، یعنی او تماشاگر را می‌آورد و با سینما آشنا می‌کند… فیلم‌های خطیبی به جز یکی دو تا عموماً با استقبال مردم طبقات پایین و گاهی بالا رو به رو می‌گردد…
پرویزخطیبی کمدی‌نویس زبردست و واردی است که نوشته‌هایش به‌طور کلی با روحیه مردم ساده و عادی بستگی دارد و مورد استقبال آنها واقع می‌شود…
فریدون رهنما یک شاعر و سینماگر فرنگ رفته است. بزرگ شده اروپاست و در سینما کار کرده، مستند ساخته، ادبیات فرانسه را خوب می‌شناسد. درس ادبیات خوانده، کتاب شعر چاپ کرده است.
فرخ غفاری هم فرهیخته است و تحصیل‌کرده اروپاست و می‌آید ایران و فیلم جنوب شهر را در سال ۱۳۳۷ می‌سازد….
ملک مطیعی، بازدیگری که طی سه دهه سوپر استار سینمای ایران بود. پس از تحمل یک دوره طولانی مدت بیماری در ۴ خرداد ۱۳۹۷ در سن هشتاد سالگی در بیمارستانی در تهران درگذشت… ملک مطیعی در یک‌صد فیلم طی سه دهه فعالیت خود در آنها حضور داشت…. سرنوشت ملک مطیعی نمادی از رویکرد اشتباهی بود که در قبال همه بازیگران ممنوع از فعالیت سینمای ایران در پیش گرفته شده بود…او فردی نبود که برای رسیدن به نیت و هدف درونی خود چاپلوس یا تملق‌گوی کسی باشد….
شهلا ریاحی، زن شجاع و کارگردان نادیده گرفته شده سینمای ایران…. شهلا با فیلم مرجان (۱۳۵۵) تنها کارگردان زن است و دکتر هوشنگ کاووسی هم اولین تحصیل‌کرده مدرسیه‌ی سینمای ایدک فرانسه است که با فیلم هفده روز به اعدام (۱۳۳۵) تنها یک فیلم ساخته‌اند…
شهلا ریاحی بازدیگر برجسته تئاتر و یکی از ستون‌های بنیادین سینمای ایران است… یکی از بستگان شهلا ریاحی او را تهدید به مرگ کرد تا از سینما دور شود. اما شهامت و عشق بازیگری در وجود او بر هر نوع تهدیدی حتی مرگ غالب شد….
دکتر هوشگ کاووسی از معلمان بزرگی محسوب می‌شود که در نیمه دوم دهه‌ی سی همراه با فروکش کردن تب سیاست مسایل عمده‌ی انتقادی فرهنگی و هنری را مطرح کرد و توانست نسلی نو را بپروراند….
کاووسی از جمله معلمان بزرگ فرهنگ ایران است و یکی از کسانی محسوب می‌شود که در پایه‌ریزی تجدید فرهنگی ایران سهم به‌سزایی داشته است….
کاووسی با ورود خود به ایران، شکل کار بی‌سابقه‌ای را وارد کرد. او از نادرترین سینماگرانی بود که با اصول صحیح و فیلم نامه‌ی میزان‌بندی شده کار می‌کرد. بداقبالی او این بود که چون به عنوان یک منتقد مرتب از عوامل این سینما انتقاد می‌کرد، همه کمر به انتقام از او بسته بودند و فیلمش را شدیداً کوبیدند….
شناسایی جهانی امیر نادری به عنوان یکی از کارگردانان پیشروی سینمای ایران نه تنها مقامی را که او به حق در سینمای ما از آن خود کرده است، تثبیت می‌کند، بلکه به صورت عینی به دوستداران سینما در سراسر جهان کمک می‌کند تا با سینمای ایران از یک سو و جامعه‌ی بسته‌ی ما از سوی دیگر آشنا شوند.
موفقیت بهمن مقصودلوی عزیز را در کارهای فرهنگی سینمایی و هنری‌اش آرزو می کنیم.