ار.اف.ای ـــ ادعای آمریکا مبنی بر اینکه مکانیزم “ماشه” با ابتکار یکجانبه این کشور از امروز یکشنبه ٢٠ سپتامبر فعال شده و قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ایران لازم‌الاجرا شده اند، پشت سد سازمان ملل متوقف شده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کرد به دلیل “ابهام” و “عدم قطعیت”، نمی‌تواند در زمینه اقدام آمریکا در بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اقدامی انجام دهد.
رویترز به نقل از آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، گزارش داد که آقای گوترش در اظهاراتی شب گذشته به اعضای شورای امنیت این سازمان گفته که وی «نمی‌تواند هیچ کاری درخصوص اقدام آمریکا برای برگرداندن تحریمها علیه ایران(مکانیسم ماشه) انجام دهد، زیرا درباره این موضوع در بین اعضای این شورای امنیت عدم قطعیت وجود دارد.»
آنتونیو گوترش همچنین گفته « به نظر می‌رسد ابهاماتی درباره اینکه آیا فرآیند (بازگشت تحریمها) واقعاً آغاز شده، یا خیر و در همان حال آیا پایان تحریمها در عمل ادامه پیدا می‌کند یا نه وجود دارد و دبیرکل سازمان ملل نمی‌تواند این ابهامات را نادیده بگیرد، و اقدامی انجام دهد.»
به نوشته رویترز، اجرای تحریمها بدون حمایت و پشتیبانی سازمان ملل عملاً امکان پذیر نیست. برای اجرای تحریم ها، مقام‌های سازمان ملل، پشتیبانی فنی و اداری را در اختیار شورای امنیت قرار می‌دهند و گوترش کارشناسان مستقل را برای نظارت بر اجرای تحریمها منصوب می کند. اما دبیر کل سازمان ملل گفته است تا زمان روشن شدن وضعیت تحریم‌های ایران، هیچ اقدامی برای فراهم ساختن این پشتیبانی انجام نخواهد داد.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجۀ ایالات متحد آمریکا، در نخستین ساعات بامداد یکشنبه ٢٠ سپتامبر اعلام کرد که مجازات‌های پیشین سازمان ملل متحد، ازجمله ادامه تحریم‌های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران، با فعال شدن مکانیسم “ماشه” از امروز بیستم سپتامبر مجدداً برقرار شده است. او کشورهائی را که به تحریمها بی توجه باشند، به مجازات تهدید کرد.
وزیر امور خارجه آمریکا در حالی مدعی ازسرگیری تحریمها ازجمله تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شده است که چندی پیش شورای امنیت سازمان ملل با رد پیش‌نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران، مخالفت صریح خود را با آن اعلام کرد و به‌جز آمریکا، تنها دومینیکن به آن رأی مثبت داد.
در همین حال، همه اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌جز دومینیکن اعلام کرده‌اند که آمریکا به دلیل خروج از برجام در جایگاهی نیست که بتواند مکانیسم “ماشه” را فعال کند و شورای امنیت هیچ اقدامی در این خصوص نخواهد کرد.
تصمیم یکجانبۀ آمریکا در این زمینه، بگفتۀ کارشناسان فاقد اثرات حقوقی بین‌المللی خواهد بود. واشینگتن با این حال می‌تواند بصورت یکجانبه کشورهائی را که به داد و ستد تسلیحاتی با ایران دست می‌زنند مورد تحریم قرار دهد و در برابر با تدبیرات متقابل کشور مزبور روبرو شود. این تصمیم بدون تردید تنش‌های جدیدی در سطح جهانی و در سازمان ملل متحد بوجود خواهد آورد.
واکنش ایران
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بامداد یکشنبه ٢٠ سپتامبر/ ۳۰ شهریور، در نشستی مطبوعاتی، در واکنش به اعلام بازگشت تحریمها علیه ایران توسط وزارت امور خارجه آمریکا، بیانیه پمپئو را “یک نوع گردن‌کشی و قلدری” دانست و از جامعه جهانی خواست در مقابل این رویکرد یکجانبه آمریکا بایستد.
وزارت امور خارجه ایران نیز در واکنش به اقدام آمریکا بیانیه‌ای در همین زمینه منتشر کرده است.
در این بیانیه آمده است: «آمریکا امروز در حالی به دروغ مدعی بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت ملل متحد علیه جمهوری اسلامی ایران است که درخواست آمریکا به عنوان یک کشور غیرعضو در برجام برای آغاز روند احیای تحریمها از اساس از سوی شورای امنیت رد شده و این روند هیچ‌گاه آغاز نشده است که امروز به سرانجام رسیده باشد.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران بیانیه‌های خشم‌آلود وزیر خارجه ایالات متحده را اقداماتی با مصرف سیاسی داخلی و از سر ضعف و استیصال و حاصل “نه” شنیدن‌های مکرر از جامعه بین‌المللی در ماه‌های اخیر و شکست‌های پی در پی در برابر دیپلماسی فعال جمهوری ایران می‌داند و به رییس جمهور آمریکا توصیه می‌کند بیش از این با پیروی از مشورت افراد جاهل و ناآشنا به شرایط جهانی، خود و کشورش را در سطح بین‌المللی منزوی ننماید.
رویکرد رژیم کنونی آمریکا خطری بزرگ برای صلح و امنیت بین‌المللی و تهدیدی بی سابقه برای سازمان ملل متحد و شورای امنیت است. این بار وزیر خارجه رژیم آمریکا نه تنها تمامی اصول حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد را به سخره می‌گیرد بلکه رسما و علنا جامعه بین‌المللی را به چالش کشیده و قلدری و یاغیگری دولتش را از اقدامات پشت صحنه به حرکت وقیحانه علنی تبدیل می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌نماید که چنانچه آمریکا رأسا – یا با همکاری معدود دست‌نشانده‌های خود اقدامی در راستای این تهدیدات انجام دهد با واکنش جدی مواجه خواهد شد و مسئول تمامی عواقب خطرناک آن خواهد بود.»
واکنش‌های بین‌المللی
وزارت امور خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن اقدام یک طرفه آمریکا در اعلام بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران گفت که «اظهارات واشنگتن فاقد وجاهت قانونی است.»
روسیه در بیانیه خود همچمین آورده است: «وزارت امور خارجه روسیه، تلاش‌های طرف آمریکایی برای تمدید تحریمها علیه ایران را “اجرای یک نمایش” ارزیابی و ابراز اطمینان کرد که شورای امنیت سازمان ملل متحد هیچ اقدامی انجام نخواهد داد که منجر به ازسرگیری تحریم‌های قبلی علیه تهران شود واقدام نامشروع آمریکا نمی تواند عواقب حقوقی بین المللی برای سایر کشورها داشته باشد.»
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام روز یکشنبه ٢٠ سپتامبر با انتشار بیانیه‌ای ادعای آمریکا مبنی بر از سرگیری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را رد و تصریح کرد که تعهدات طرف‌های باقی‌مانده در این توافق به رفع تحریمها ادامه دارد.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خاطر نشان کرد که در کسوت هماهنگ کننده برجام؛ تمام تلاش خود را برای حفظ و اجرای کامل این توافق توسط تمام طرف‌ها به کار خواهد بست.
بورل تاکید کرد: برجام ستون کلیدی معماری نظام جهانی عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای است و با پرداختن جامع به برنامه اتمی ایران، در امنیت منطقه و جهانی سهیم است.
وی از تمام طرف‌های باقی‌مانده در برجام خواست تا در حفظ این توافق کوشا باشند و از هرگونه اقدامی که باعث تشدید اوضاع می‌شود پرهیز کنند.
تروئیکای اروپائی عضو برجام متشکل از فرانسه، آلمان و بریتانیا، نیز روز جمعۀ با انتشار بیانیۀ مشترکی با تاکید بر پایداری توافق اتمی وین و پایبندی خود به آن به واشینگتن یادآوری کرد که مفاد آن و از جمله لغو مجازات‌های سازمان ملل در بارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران به قوت خود باقی است. روسیه و چین، دو امضاء کنندۀ دیگر این توافق، نیز یادآوری کرده‌اند که آمریکا با خروج خود از برجام از صلاحیت قانونی برای فعال کردن مواد حقوقی پیش بینی شده در آن برخوردار نیست.