بی بی سی – بیش از یک هفته است که در استان‌های مختلف ایران بارندگی شدید باعث آبگرفتگی و سیل در شهرها و روستاهای مختلف شده است. به گفته عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران حدود ۴۰۰ شهر و روستا در ۱۵ استان این کشور درگیر سیل هستند. براساس گزارش هواشناسی بارندگی‌ها تا پایان هفته آینده در برخی از استانها ادامه خواهد داشت. در حالی که سیل اخیر در ایران تاکنون موجب تلفات جانی، تخریب گسترده زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌ها و بناهای مسکونی شده است، برخی از کارشناسان بر این عقیده هستند که با توجه به مباحث مطرح شده درباره موضوع خشکسالی و کم آبی این امکان وجود داشت که با توجه به حجم بارندگی با مدیریت صحیح از این حجم بارندگی استفاده بهینه شود، اما چنین اتفاقی نیفتاد. گروهی از کارشناسان می‌گویند سدسازی بی‌رویه و عدم مدیریت آب و استفاده بی‌رویه از سفره های زیرزمینی سبب این بحران شده است.
نیک‌آهنگ کوثر از جمله این کارشناسان است که می‌گوید: “گفتمان مدیریتی آب در جمهوری اسلامی، سازه‌ای است، نه سازگار با محیط زیست و اقلیم ایران. مدیران به فکر ساخت سدهای جدید هستند، حتی با وجود اثبات آسیب تعداد زیادی از سدها به آبخوان‌ها و رودخانه‌ها و محیط زیست. چند سال پیش، [آقای] چیت چیان، نخستین وزیر نیروی دولت روحانی، خود با انتقاد از سدسازی‌های افراطی گفت با وجود سدهای زیادی که ساخته شده، آب کافی برای پر کردن این همه سد وجود ندارد.”
اما آیا سیل اخیر جدای از آسیب‌هایی که به بار آورده توانسته مشکل کم آبی را تا حدودی برطرف کند؟
قاسم تقی زاده خامسی، معاون وزیر نیرو به تازگی اعلام کرد: “در پی سیلاب ۶۵ درصد حجم مخازن سدهای ایران پر شده است و پیش بینی می کنیم سالی پرآب را در پیش خواهیم داشت.”
در همین حال عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست ایران نیز اخیرا گفت: “کشور پس از ۱۱ سال خشکسالی از خطر کم آبی نجات یافت در ۱۰ روز اخیر، ۸۰ میلیارد متر مکعب بارندگی در کشور روی داد تراز دریاچه ارومیه ۳۶ سانتی متر افزایش یافته است.”
کاوه مدنی، کارشناس مدیریت آب و محیط زیست در دانشگاه ییل در آمریکا در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی در واکنش به این اظهارات مقامات ایران گفت که در سال ترسالی میانگین بارش از میانگین دراز مدت بالاتر است، امسال هم سال تر است. “ما چیزی به اسم خشکسالی ۳۰ ساله نداریم، نوسانات داریم و سال خشک و تر داریم و این روند طبیعی است.”
آقای مدنی همچنین در واکنش به این موضوع که سیل اخیر توانسته مشکل کم آبی را در ایران را حل کند، گفت: “وضعیت آب سطحی در سالجاری خوب خواهد بود و شاید درخیلی از مناطق نیاز به هشدار درباره وضعیت مصرف آب نباشد. بعضی از تالاب ها وضعیت خوبی پیدا کرده‌اند، اما آیا این پایدار خواهد بود؟ وضعیت آبهای زیرزمینی هم به این راحتی درست نمی‌شود، سطح آب زیرزمینی با یک سیل آنقدر که باید بالا نمی‌آید.”
این کارشناس مدیریت آب با اشاره به قانون توزیع عادلانه آب مصوبه سال ۱۳۶۱ گفت وزارت نیرو مسئول جلوگیری از تجاوز به حریم رودخانه است اما “این مسئولیت به طور جدی نادیده گرفته شده است. وقتی سدها ساخته می‌شوند کاربری پایین دست سد عوض شده و مردم در این منطقه ساخت و ساز می‌کنند. این عبارت که سد سازی باعث کنترل سیل شد دقیق نیست و نیاز به بررسی اساسی دارد.”
آقای مدنی می‌گوید اطلاعات ورودی و خروجی سدها در سیل اخیر نشان می دهد که عدم تخلیه به موقع مخازن و “طمع آب اندوزی، کارآیی برخی سدها در هنگام سیل را به شدت پایین آورده است. سدها خوب عمل نکردند، آب آمده را به دلیل عدم مدیریت مخازن رها کردند مانند وان کوچک یا بزرگی که پر بود و یک قطره آب هم از آن سر ریز می‌کند.”
به گفته این کارشناس آب در حال حاضر سیلاب که مناطق مختلفی را در برگرفته قابل استفاده نیست و به سمت دریاها می‌رود، این سیل تخریب کرده و استفاده‌ای از آن نشده است.